En España hai un millón de persoas xordas e 2.781 intérpretes de lingua de signos acreditados. Segundo cálculos da Confederación Estatal de Persoas Xordas (CNSE), hai un intérprete por cada 143 cidadáns con problemas de audición. As contas non saen porque só o 25,17% dos intérpretes traballa, mentres que un 75% non atopa unha saída laboral a pesar de que se botan de menos en aeroportos, universidades, centros sanitarios ou servizos de atención ao público, entre outros. “Nalgúns países europeos a proporción é dun intérprete por cada 10 persoas xordas”, lembra a CNSE.
Imagen: Petteri Sulonen
É unha reivindicación frecuente: os intérpretes de lingua de signos en activo son insuficientes. Hai profesionais preparados, pero carecen dun contrato. Sobra oferta e hai demanda, pero esta non se atende. A Confederación Estatal de Persoas Xordas (CNSE) considera que a Lei da Lingua de Signos e Medios de Apoio á Comunicación Oral desenvolveuse de forma “escasa” desde a súa aprobación, “fai xa máis de dous anos”.
As persoas xordas ou con discapacidade auditiva reclaman melloras na súa vida cotiá. As normas son necesarias para implementar cambios, pero hai que impulsalos. Un dos aspectos craves é a contratación de intérpretes de lingua de signos para atender as necesidades das persoas xordas en diversos ámbitos da vida diaria. Con todo, segundo datos de CNSE, nos últimos dous anos reduciuse a cifra de profesionais en activo.
Consecuencias na calidade de vida
A escaseza de intérpretes redunda na calidade de vida de quen lles reclaman. A Agrupación de Persoas Xordas de Zaragoza e Aragón (ASZA) atendeu o pasado ano un 35% menos de servizos, algúns considerados básicos, debido á falta de subvencións para sufragar a contratación de intérpretes. Pasouse de 11.450 servizos en 2008 a 10.561 servizos en 2009.
A escaseza de intérpretes impide acudir a un banco, ao médico ou realizar outras xestións da vida diaria
En Galicia, a Federación de Asociacións de Xordos de Galicia (FAXPG) conta con Servizo de Intérpretes de Lingua de Signos Española e Guías-Intérpretes para Persoas Xordocegas (SILSE-GI), pero tamén o número de contratacións é insuficiente debido á falta de orzamento.
Boa parte dos intérpretes traballan en organizacións de persoas xordas. Atenden nas oficinas aos interesados, pero tamén lles acompañan e axudan coas xestións diarias: acudir ao banco ou ao médico, realizar trámites que requiren comunicarse con outras persoas, etc. Á súa vez, colaboran con entidades públicas ou privadas cando estas necesitan os seus servizos e exercen de tradutores en xornadas, cursos e conferencias, lembra ASZA.
A organización galega, pola súa banda, facilita a comunicación entre persoas xordas ou xordocegas e persoas oíntes. Este é o traballo de intérprete, “un servizo totalmente gratuíto, a condición de que a FAXPG dispoña de financiamento para iso”, precisa a entidade.
En Andalucía, iniciáronse os trámites do anteproxecto da lei que regulará o uso da lingua de signos na Xunta, as deputacións e os concellos. O obxectivo é que os cidadáns con discapacidade auditiva ou xordocegos conten coa axuda deste profesional en servizos públicos de administración, educación, saúde, xustiza ou transportes. Atenderase a un total de 174.000 cidadáns, que disporán da axuda oportuna para facer cumprir os seus dereitos. “É necesario que a Lei se plasme na realidade da rúa”, defende a CNSE.
O pasado 27 de setembro, con motivo do Día Internacional das Persoas Xordas, as federacións e asociacións que forman esta Confederación elaboraron un manifesto no que lembraron que a Convención Internacional da ONU sobre os Dereitos das Persoas con Discapacidade garante o dereito a usar a lingua de signos e “reclama a necesidade de contar con intérpretes de lingua de signos na vida pública para asegurar a accesibilidade ás persoas xordas”.
Ademais, demandaron a creación do Centro de Normalización Lingüística da Lingua de Signos Española porque “permitirá traballar pola riqueza e pluralidade lingüística e cultural” e reivindicaron un desenvolvemento normativo que estableza as condicións mínimas para a aprendizaxe, coñecemento e uso das linguas de signos española e catalá nos centros educativos “e impulse a opción bilingüe-bicultural como unha opción real para o alumnado xordo e as súas familias”.
A finais de outubro, a Universidade de Castela-A Mancha presentou o Proxecto GAÑAS (Xerador de Animacións para a Linguaxe de Signos). A súa intención é actuar como un intérprete virtual mediante un avatar que traduce en lingua de signos un escrito a través dun computador.
Un avatar traduce en lingua de signos un escrito a través dun computador
Como base utilízase un vídeo real dunha persoa que signa e, a partir dos seus movementos, calcúlase a posición e rotación dos ósos do avatar. Así se establecen os diferentes xestos do corpo e as expresións faciais. Ambos, xestos e expresións, combínanse nun módulo de composición para formar frases en lingua de signos.
Este sistema non está aínda en funcionamento, pero xa se prevé a súa utilización en canles de datos para TDT, “para ver unha película con linguaxe de signos”, segundo explican os seus impulsores. Tamén será práctico para sinalizar grandes espazos públicos, como os aeroportos, ou os servizos da Administración pública, “onde o funcionario se ten que relacionar con persoas que utilizan a linguaxe de signos”.
Noutra universidade, a de Murcia , os alumnos con discapacidade auditiva contan con intérpretes desta linguaxe para fomentar a súa integración no sistema educativo. Esta figura implantouse o ano pasado, tras detectar que este é o centro de ensino superior con maior número de estudantes con discapacidade (uns 600), despois da Universidade Nacional a Distancia (UNED).
Para aprender a lingua de signos ou solicitar os servizos dun intérprete, convén acudir ás organizacións de persoas xordas, xa que a maioría imparte cursos ou, polo menos, conta con información práctica sobre onde obter este tipo de formación. A CNSE lembra que a lingua de signos “é a lingua natural das persoas xordas” e non é universal, senón que cada país ten o seu propio idioma. “En España -precisa-, utilízase a Lingua de Signos Española e, no ámbito de Cataluña, a Lingua de Signos Catalá”. Algúns lugares onde solicitar información son:
- CNSE. Confederación Estatal de Persoas Xordas.
- FILSE. Federación Española de Intérpretes de Lingua de Signos e Guías-Intérpretes.
- CERMI. Comité Español de Representantes de Minusválidos.
- ASZA. Agrupación de Persoas Xordas de Zaragoza e Aragón.
- FAXPG. Federación de Asociacións de Xordos de Galicia.
- FESOCA. Federacio de Persones Sordes de Catalunya.
- FESORD. Federación de Persoas Xordas da Comunidade Valenciana.
