En todo o mundo hai 30 millóns de menores refuxiados e desprazados internos. Cada vez máis nenos abandonan os seus países fuxindo das guerras, a violencia ou a pobreza. Save the Children denuncia no seu último informe, ‘Infancias invisibles‘, como estes pequenos permanecen invisibles ante a sociedade, as institucións e as administracións. A explotación, o abuso ou a falta de protección e acceso á educación son algúns dos riscos aos que se enfrontan. Ademais, segundo denuncia esta ONG, España non está a cumprir coa súa obrigación legal de protexer aos menores que chegan. Neste artigo explícase como é o recibimento no noso país aos nenos refuxiados, a falta de vontade política e persoal especializado en infancia para dar a protección necesaria a estes menores e a demora nos trámites para a obtención do asilo.
Cando chegan a España os nenos refuxiados
En 2014, o último ano do que se teñen datos, 3.660 menores que chegaran sós a España foron tutelados polo Estado. Estes nenos viaxaron desde Marrocos e Alxeria sobre todo, aínda que algúns tamén chegaron desde Siria ou o África subsahariana. Pero a realidade é que non todos os que chegan sós son tutelados. En moitas ocasións, o sistema exclúelles e abandónalles sen ningún apoio, como se reflicte no informe de Save the Children.
Os menores non recoñecidos como tal en España quedan sen dereito a educación e sanidade
Con independencia de que os pequenos que chegan ao noso país teñan ou non documentación, fáiselles unha radiografía do óso da boneca para verificar a súa idade. Esta proba segue cuestionándose entre organismos de Nacións Unidas e o Defensor do Pobo. A quen o Estado non considera menores, quedan nun limbo, sen dereito á educación ou a sanidade e en moitas ocasións obrigados a vivir na rúa.
Como se apunta en ‘Infancias invisibles’, España non identifica de forma adecuada ás nenas vítimas de trata, non garante a educación e protección legal aos menores estranxeiros non acompañados, nin adapta o sistema de asilo para facilitar que as familias obrigadas a separarse poidan reencontrarse. Non existe vontade política nin persoal especializado en infancia para identificar os nenos que se atopan en perigo e darlles a protección necesaria. Tampouco hai recursos suficientes e adecuados para atenderlles.
O director de Save the Children, Andrés Conde, denuncia que haxa nenas vítimas de trata con fins de explotación sexual e menores non acompañados encerrados nos CIE (centros de internamento de estranxeiros) e asegura que “é un clarísimo exemplo de como o Estado español só ve migrantes onde debería ver nenos aos que protexer”.
A situación é especialmente dura para os menores non acompañados que viven en Melilla. Entre 20 e 60 nenos dormen ao raso, non van ao colexio e arriscan as súas vidas (moitas veces pérdenas) tentando cruzar á península.
Nenos refuxiados desprotexidos xa na fronteira
A nova Lei de Seguridade Cidadá, a través da que se expuña unha reforma da Lei de Estranxeiría (LOEX) española, permite as chamadas “devolucións en quente” ao chegar a chan español, o que fai imposible verificar se se trata de menores de idade ou refuxiados. Existen casos constatados de nenos expulsados por esta práctica ilegal, denunciada polo Comisario Europeo de Dereitos Humanos.
Ningún país europeo ha regulado estas prácticas ilegais, tamén cada vez máis frecuentes en países como Grecia e Bulgaria. A figura do rexeitamento en fronteira supón, por tanto, un grave incumprimento da obrigación de facilitar o acceso ao procedemento de protección internacional e o respecto do principio de non devolución, vulnerando o establecido tanto no ordenamento xurídico español como na normativa europea e os tratados internacionais ratificados por España.
Ademais, Save the Children denuncia a lentitude na tramitación dos permisos de residencia e de traballo. E é que esta situación provoca que, tras cumprir a maioría de idade, os mozos estranxeiros sós que non conseguisen un permiso de residencia durante a transición á idade adulta atópense na rúa ao perder a tutela das institucións.
A solicitude de asilo, un trámite cheo de atrasos
En 2015, 14.600 persoas solicitaron asilo en España fuxindo de guerras ou persecucións. Delas, 3.754 eran nenos.
En España non hai capacidade para aloxar de forma adecuada aos refuxiados
Pero, como di a ONG, o sistema de acollida español non cumpre cos estándares europeos e non está preparado para atender as necesidades dos nenos nin das súas familias. Non existe capacidade nin de tramitar no tempo adecuado as solicitudes nin de aloxar de forma apropiada aos refuxiados. As esperas pola documentación duran meses sen que os pais poidan buscar traballo e as axudas para a integración ou o apoio psicolóxico son mínimas. Aos menores que chegan sós, pero teñen familia noutros países europeos, non se lles facilita a reunificación familiar.
Unha vez que os refuxiados chegaron á península, os trámites para a obtención do asilo alónganse durante meses, o que dificulta que poidan reunirse cos seus familiares. Ademais, non hai persoal especializado e con formación en infancia entre os policías e os instrutores de solicitudes de asilo, o que impide detectar as necesidades dos pequenos, que non son escoitados nin informados.
