Tulika Bansal é experta en dereitos humanos e empresas, e traballa actualmente no Instituto Danés para os Dereitos Humanos (DIHR). Durante os últimos anos, traballou con empresas multinacionais axudándoas a mellorar a súa desempeño nesta área e dirixiu avaliacións de impacto de dereitos humanos a nivel mundial. O pasado mes de xuño, Bansal participou na xornada ‘Nin un neno ou nena atrás. Infancia, Empresas e ODS’, organizada por UNICEF Comité País Vasco. Conversamos con ela sobre estes asuntos estratéxicos.
Cal é a principal función e misión do Instituto Danés para os Dereitos Humanos do que forma parte?
O DIHR é a comisión nacional de dereitos humanos de Dinamarca. Somos unha institución independente financiada polo Estado e o noso mandato é promover e protexer os dereitos humanos e a igualdade de trato en Dinamarca e no estranxeiro. Colaboramos con Estados, outras comisións nacionais de dereitos humanos e tamén co sector privado. Eu formo parte do departamento de Dereitos Humanos e Empresas, onde traballamos con gobernos e empresas de varias industrias para promover os Principios Reitores sobre as Empresas e os Dereitos Humanos da ONU.
Desde a súa ampla experiencia, que consellos podería dar a unha empresa do sector da alimentación para que a súa achega á Axenda 2030 e os Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable (ODS) sexa máxima?
As empresas deben respectar e promover os dereitos humanos e os dereitos dos nenos e nenas nas súas propias operacións e nas súas relacións comerciais. Por exemplo, unha empresa que produce e vende barras de chocolate debe asegurarse de que tanto nas súas propias operacións como nas plantas de procesamiento respéctense os dereitos laborais dos traballadores. En definitiva, debe asegurarse de respectar os dereitos na cadea de valor completa. Non serve só con preocuparse de non ter traballo infantil nas plantacións de cacao, senón que tamén hai que pensar na comercialización responsable para que o dereito á saúde dos nenos e nenas non estea en perigo. Ao respectar os dereitos humanos e os dereitos de infancia, as empresas contribúen directamente á realización dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable (ODS).
Ademais das empresas, a que niveis poden contribuír os consumidores no seu día a día, desde a súa casa, para lograr a consecución dos ODS?
Os consumidores teñen un papel importante que desempeñar; deben estar, e están, cada vez máis capacitados para tomar decisións sustentables e saudables. Os consumidores poden esixir ás empresas que produzan de maneira máis sustentable; por exemplo, un primeiro paso pode ser que os consumidores pregunten sobre a orixe e como se produce un produto. Os consumidores tamén deben ser conscientes de ter un comportamento de consumo máis sustentable, evitando produtos que son daniños para o medio ambiente ou producidos en malas condicións, ou evitando produtos que son prexudiciais para a saúde.
Gran parte das administracións públicas vascas (Goberno Vasco, deputacións forais, concellos…) tamén están a traballar en ver como se pode contribuír á Axenda 2030 e os ODS mediante as políticas públicas, os programas e as accións locais. Cales cre que son as claves para abordar este reto a nivel local e autonómico? Que importancia teñen as alianzas para logralo?
As administracións públicas teñen un papel importante para a contribución á Axenda 2030. Deberían asignar recursos para capacitar ás empresas e as comunidades do seu territorio e que entendan o tema de dereitos humanos, dereitos de infancia e os ODS. Tamén deberían ter políticas públicas e asignar recursos para fiscalizar ás empresas en relación aos temas ambientais e sociais. Os ODS só poden cumprirse se todos os actores, en todos os niveis, traballan xuntos. Iso significa que os gobernos nacionais e locais, a industria e as empresas e outros actores, como as universidades, deben colaborar en temas de tecnoloxía, innovación e intercambios de coñecemento para contribuír á Axenda 2030.
Que importancia ten avaliar o impacto das accións que levan a cabo as empresas na implementación da Axenda 2030 e dos dereitos humanos en xeral?
Segundo os Principios Reitores sobre as Empresas e os Dereitos Humanos da ONU, as empresas teñen a responsabilidade de respectar os dereitos humanos e deben exercer a debida dilixencia en materia de dereitos humanos. Parte do devandito proceso é avaliar os seus impactos negativos; por exemplo, a través de avaliacións de impacto en dereitos humanos (EIDH) ou integrando dereitos humanos ou dereitos de infancia noutros tipos de avaliacións de impacto (ambientais/sociais, etc.). Sen avaliar os seus impactos, sen falar con traballadores, comunidades, mesmo con nenos, representantes do goberno, ONG, axencias da ONU, etc., as empresas non saben como están a impactar. E se non o saben, non poden mitigar estes impactos.
Cada día máis empresas están a levar a cabo avaliacións de impacto en dereitos humanos. Algunhas empresas da industria da alimentación levaron a cabo máis de 15 EIDH, avaliando os seus impactos en plantas, comunidades e plantacións, e desenvolveron plans de acción para abordar os achados provenientes das devanditas avaliacións. Doutra banda, cada día hai máis empresas que publican os seus informes de avaliacións; esta práctica promove a transparencia e a rendición de contas, que son temas importantes para lograr os ODS.
Cóntenos algunha experiencia ou ferramenta que poida axudar ás empresas do sector da alimentación, por exemplo, a avaliar os seus impactos.
As empresas do sector da alimentación poden facer unha EIDH, colaborando cunha organización independente. Tamén existe material do Instituto Danés de Dereitos Humanos, como a Caixa de Ferramentas para a Avaliación de Impactos en Dereitos Humanos ou unha ferramenta para avaliar os impactos de dereitos de infancia que desenvolveu o Instituto Danés xunto a UNICEF. As empresas tamén poden participar en avaliacións a nivel sectorial, que están a levar a cabo organizacións como o Instituto Danés. En Myanmar fixemos unha avaliación de impacto da industria do aceite de palma. Alí atopamos, falando con mulleres que traballaban nas plantacións de palma, que non podían aleitar aos seus fillos e, en lugar de dar o peito, daban leite en po aos seus bebés, o que afecta o seu dereito á saúde e o dereito a unha vida familiar.
Recentemente comentaba nunha rede social que “é clave incluír os dereitos humanos de nenos nos plans nacionais de dereitos humanos e empresas”. Por que?
Os Principios Reitores sobre Empresas e Dereitos Humanos esixen explicitamente a súa implementación “de maneira non discriminatoria, con especial atención aos dereitos e necesidades dos individuos, así como aos desafíos que enfrontan grupos ou poboacións que poden estar en maior risco de volverse vulnerables ou marxinados”. Por tanto, existe un imperativo claro para os Plans de Acción Nacionais de Dereitos Humanos e Empresas para analizar e identificar a relevancia e aplicación dos Principios Reitores para nenos e nenas. Os dereitos do neno deben recibir unha consideración especial e específica, tanto dentro do marco substantivo dun Plan Nacional como tamén no proceso a través do cal o Plan está desenvolvido.
Que peso cre que teñen a infancia e a adolescencia dentro da Axenda 2030 e os ODS?
Os ODS están vinculados aos dereitos humanos en xeral e tamén aos dereitos da infancia. A promesa de “non deixar a ninguén atrás” e alcanzar aos que están máis atrás primeiro indica que non podemos reclamar alcanzar os ODS sen asegurar que serán alcanzados por todos os nenos e nenas.
Termine a frase, por favor: “Investir en dereitos humanos e en dereitos de infancia é…
… é un investimento de futuro. Moita xente pensa que só os gobernos teñen o deber de promover e protexer os dereitos humanos. As empresas tamén teñen un papel importante na promoción dos dereitos humanos. En como desenvolven os seus produtos: son saudables e seguros para que os consuman os nosos fillos? En como se producen os produtos: non hai nenos traballando para producir os seus produtos? En como se comercializan: faise isto de maneira responsable? Ao investir e respectar os dereitos humanos, e dos nenos e nenas, as empresas terán un valor agregado para os seus traballadores, os consumidores e os seus accionistas.
