Ser maior e ter unha discapacidade son dúas hándicaps aos que 2,2 millóns de persoas maiores de 64 anos fan fronte no noso país. Con todo, lonxe de ser motivo de compaixón, ha de servir para a sensibilización e o achegamento. Coñecer a súa historia, a súa día a día, os seus anhelos e esperanzas de futuro é un exemplo para quen aínda, de maneira errónea, asocian a discapacidade con incapacidade.
Son algo máis de dous millóns de ilusións. As persoas maiores con discapacidade conforman un grupo ávido de ganas de superación ou, polo menos, de manter as súas capacidades intactas. Non pretenden ser exemplo, pero conségueno con cada xesto cotián, que escribe unha vida extraordinaria. Delas, segundo a Enquisa de Discapacidade, Autonomía persoal e situacións de Dependencia (IDADE-2008), apenas ao redor de 270.000 residen en centros para maiores. Entre as súas preocupacións, o “Informe do I+D+i sobre envellecemento”, elaborado pola Fundación Xeral CSIC, destaca a discapacidade e a dependencia como factores determinantes na súa calidade de vida.
Case todas as persoas teremos, nalgún momento da nosa vida, unha discapacidade transitoria ou permanente
Oriol Alsina, xerente da Federación Amigos dos Maiores, sinala que “o illamento é un dos males da actualidade, pero tamén a redución asistencial”. A axuda ás persoas maiores é un recurso tan válido, que prescindir del amputa un dos alicerces de apoio. “O envellecemento progresivo da poboación é un feito irreversible”, prosegue Alsina. Con todo, apenas hai queixas. As persoas maiores adáptanse ás circunstancias e continúan.
Case todas as persoas teremos, nalgún momento da nosa vida, unha discapacidade transitoria ou permanente. A miúdo consideramos difícil que sexamos nós os afectados. Pero a discapacidade non entende de identidades, nin de idade . Pensar que só as persoas maiores ou quen naceron cunha discapacidade conforman o grupo de afectados é ver só a punta do iceberg, cun risco alto de colisión.
Maiores con discapacidade intelectual
Hai diferentes discapacidades e, en función destas e das persoas, distintos tipos de atención . En Pamplona, a Unidade Ocupacional de Envellecemento prematuro para Persoas con Discapacidade Intelectual abriu as súas portas fai cinco anos para atender a quen inician o proceso de envellecemento . É o único centro destas características no noso país.
Xestionado por Tasubinsa , o seu obxectivo é manter a calidade de vida dos usuarios. Por iso, todas as actividades que se realizan nel exponse para manter as capacidades, non necesariamente para melloralas, posto que o estado de envellecemento non sempre o permite.
levan a cabo actividades físicas e exercicios de memoria para manter a psicomotricidade e desenvólvense exercicios cotiáns, como facer a cama, organizar a compra ou pasar o ferro. Son intentos de combater o alto grao de deterioración física, psicolóxico e cognitivo, que aínda que non se pode deter, “si se pode prestar unha mellor calidade de vida no proceso de envellecemento”. “Isto permítelles manter durante un maior tempo o seu grao de autonomía persoal”, precisa Ana San Martín Aniz, directora da área Social de Tasubinsa.
Traballar en equipo
O traballo nos centros supón unha gran implicación dos profesionais, pero sobre todo, o esforzo parte dos usuarios. Compartir un mesmo contorna, situación e obxectivo crea unha atmosfera especial. Crea equipo e ganas de esforzarse todos xuntos por manter a súa capacidade.
O fin é desenvolver e potenciar a autonomía funcional e social
Neste caso, Tasubinsa atende a persoas a partir de 45 anos, en quen se tenta retardar o proceso de envellecemento. Non se detén o seu tempo, pero faise o posible porque non sexa máis rápido do normal. Ana San Martín Aniz explica que o fin é “desenvolver e potenciar a autonomía funcional e social, así como as capacidades cognitivas e motoras, entre outras”.
A cotidianidad da poboación xeral é a súa cotidianidad. E así debe ser. Utilizan autobuses urbanos, desenvólvense en estacións de transportes ou fan a compra para prepararse o xantar. “Trabállase para manter as habilidades adquiridas durante a súa vida”, engade Ana San Martín Aniz.
Atención personalizada
A Organización Mundial da Saúde (OMS) entende a discapacidade como “un fenómeno complexo que limita a realización dunha actividade dentro da marxe do que se considera normal, e que reflicte unha interacción entre as características do organismo humano e as da sociedade na que vive”. Así o lembra Catalina Hoffmann, presidenta e fundadora do Grupo Vitalia. Estes centros pon a disposición dos maiores con discapacidade os servizos de todos os seus profesionais, “que valoran e elaboran un plan de tratamento personalizado ás súas necesidades”. Programan unha intervención a partir das dificultades físicas, cognitivas ou afectivas do maior.
No seu caso, aténdese a persoas maiores con discapacidades como consecuencia de demencias, parkinson, secuelas de accidentes cerebrovasculares, enfermidades cardiovasculares ou pulmonares, entre outras. “Todas elas, en maior ou menor medida, causan discapacidade nalgún momento da vida cotiá do maior, xa sexa por dificultades físicas ou cognitivas”, relata Hoffman. Con todo, a pesar de todo, resalta a actitude dos maiores ante a discapacidade: “Os nosos maiores e as súas familias comparten unha filosofía de superación e, na maioría dos casos, pon do seu parte toda a súa motivación e esforzo para manterse activos“.
É frecuente que as persoas maiores sexan dependentes por falta de actividade, pero sobre todo, por descoñecemento. “Por esa idea de ver a discapacidade como algo normal ao que hai que adoitarse ou resignarse”, agrega Catalina Hoffman, a pesar de que se debe “aproveitar máis da vida, non menos”. Conmemorar en 2012 o Ano Europeo do Envellecemento Activo e da Solidariedade Intergeneracional saca do anonimato esta máxima. Porque nunca se deben minusvalorar a forza e a enerxía propias. Pero tampouco as alleas. A madurez é unha etapa vital para entender o aprendido, para saber que as capacidades das persoas son diferentes e que aí, precisamente, reside o valor de cada unha.
“A discapacidade nos maiores pódese evitar”, subliña Catalina Hoffman. E non é só un desexo persoal, senón unha meta accesible. A prevención é o fundamento desta realidade, que pode diluírse se carece do apoio necesario. A ausencia de discapacidade e enfermidades é aliada de recoñecementos e valoracións adecuadas, de plans de acción personalizados e do apoio da familia.
A ausencia de discapacidade e enfermidades é aliada de recoñecementos e valoracións, plans de acción personalizados e o apoio da familia
A contorna é básico para manter a calidade de vida. Por iso desde Vitalia exponse tamén unha intervención sobre el, con accións de apoio aos coidadores, a valoración do domicilio ou as denominadas Escolas de Familia (formación para familiares e coidadores). “Todo iso co obxectivo de favorecer a máxima independencia posible do maior, o que repercutirá na mellora da súa calidade de vida”, recalca Hoffman.
A familia é a miúdo quen está máis preto das persoas maiores e quen presta o principal apoio. Simboliza o contrario á soidade e supón a axuda máis altruísta. Por iso, débese facilitar a formación que require e atender as súas necesidades, porque “as familias envellecen á vez que os nosos usuarios”, lembra Ana San Martín Aniz, e os recursos “son insuficientes”.
