Na actual conxuntura económica, “o primeiro ao que afectaron os recortes foi á cultura”, lamenta Reyes Lluch. Con todo, desde o ONCE se aposta polo acceso a toda expresión artística. Así o defende Reyes Lluch, xefa do Departamento de Promoción Cultural e Braille do ONCE e directora da XV Bienal de Teatro. Nesta entrevista, Lluch destaca o esforzo que leva a cabo por avanzar cara a unha cultura accesible e, aínda que lembra que aínda hai moito por facer, subliña o empeño do ONCE por conseguilo. A XV Bienal de Teatro, celebrada do 14 ao 17 de xaneiro en distintas localidades do País Vasco e que contou coa asistencia de seis mil espectadores, pon de manifesto este apoio. Sobre o escenario, os actores -todos amateur e algúns cegos ou con discapacidade visual- emocionaron tanto como calquera artista vidente, pero ademais, lograron que o público coñeza outro modo de ver e de facer teatro. “Iso é o máis importante ou, polo menos, o que pretendemos”, destaca Lluch.
A primeira dificultade é a súa propia cegueira porque, sobre todo a gestualidad faise por imitación e, como a persoa cega non ve, non pode imitar como é o xesto, como é o movemento, etc. Iso é un traballo que hai que facer no taller. A mobilidade en escena é outra dificultade que se atopa a persoa cega porque, se non recoñece o espazo, se non sabe onde está el nin onde están o resto de actores, o resto de elementos escenográficos, o público ou a escaleira, non pode moverse. Este é un labor previo que hai que facer para que a persoa cega saiba e recoñeza o espazo escénico.
Achégalles moitísimo. Achégalles autonomía persoal no sentido da mobilidade, da expresión, da gestualidad, da relación co resto de compañeiros. Obrígalles a saír da súa casa e facer unha actividade, neste caso o teatro. Obrígalles a relacionarse e a traballar en grupo, que é algo moi positivo non só para as persoas cegas, senón tamén para as persoas que ven. E achégalles unha información cultural, porque se teñen que enfrontar a como é ese personaxe, a coñecer ao autor, a coñecer a época da obra e todo iso dálles unha visión da cultura.
O máis importante, ou polo menos o que pretendemos, é que o público se emocione vendo unha obra de teatro igual que se emociona vendo unha obra de teatro interpretada por persoas videntes. Pero neste caso, ao ser persoas cegas, achega outra forma de ver e outra forma de facer teatro.
A única diferenza entre amateur ou profesional é que os actores profesionais cobran e os amateur, non. Pero iso non quere dicir que non sexa un teatro feito con calidade, ilusión, rigor e profesionalidade. Por iso ao público achégalle outra forma de ver, outra forma de facer teatro e, se é ou non profesional, non importa. O que si importa é que o teatro teña calidade e emocióneche.
“A cultura pasa por dificultades moi importantes, pero o ONCE segue apoiando que as persoas cegas poidan facer teatro”Ten varios obxectivos. Por unha banda, mostrar o que son capaces de facer as persoas con discapacidade visual. Por outra banda, sensibilizar á poboación en que as persoas son capaces de facer as súas propias creacións artísticas, que o teatro é para todos. Temos un programa de audiodescripción para que os espectadores que son cegos estean en igualdade de condicións cos espectadores videntes porque, grazas a este sistema, a través duns auriculares, á persoa cega explicámoslle que está a suceder no escenario e o que non ve por falta de visión: como é a escenografía, como é o vestiario, como son os xestos dos actores ou das actrices cando entran ou saen ao escenario antes de falar… E tamén queremos dicirlle á xente que esa solidariedade que ten connosco, comprando os nosos xogos de azar, serve neste caso para que as persoas cegas poidan facer teatro, para prestar toda esa cantidade de servizos sociais que presta o ONCE.
Convocamos a Bienal e os grupos presentaron o proxecto da súa montaxe, a obra completamente terminada e o DVD coa obra nunha representación. Unha comisión avaliadora formada por expertos en teatro, onde Esteve Ferrer é o director artístico e da que formo parte, seleccionamos o oito mellores montaxes que, neste caso, foron de Coruña, Ourense, Madrid, Barcelona, Cádiz, Albacete, San Sebastián e Palma de Mallorca.
As persoas con discapacidade visual, teño claro que si. A cultura está a pasar por dificultades moi importantes porque os recortes ao primeiro que afectaron foi á cultura, pero o ONCE segue apoiando que as persoas cegas poidan seguir facendo teatro e, aínda que nesta Bienal temos menos grupos e menos días que outros anos, seguimos apoiando o teatro e que a xente poida gozar, crear o seu teatro e ocupar o seu tempo libre.
O obxectivo final é que todo sexa accesible e igual para todo o mundo e avanzamos moito nos últimos anos, pero queda moito por facer. Hai unha maior sensibilización para que a cultura sexa para todos, cegos e videntes, pero non é suficiente. Que os espazos culturais sexan para todos os públicos enriquece. Niso gañamos todos.
“Conseguimos a norma ISO para que os medicamentos veñan rotulados en braille e no supermercado, cada vez hai máis produtos igual”Sensibiliza á poboación e ás institucións públicas e privadas de que hai que facer cultura para todo o mundo. Fomenta a información e o asesoramento para que todas as institucións e toda a xente interesada poida facer que sexa accesible. Fai moita información en braille e axuda a que cada vez máis haxa máis rotulado en braille. Conseguimos a norma ISO para que os medicamentos veñan rotulados en braille e no supermercado, cada vez máis produtos están tamén rotulados en braille para coñecer na súa casa, por exemplo, como é unha lata de mexillóns ou como é unha lata de atún porque ao tacto son exactamente iguais. Cada vez hai máis folletos en braille, os programas do teatro, as cartas dos restaurantes, etc. E traballamos para que a información dos municipios e dos espazos culturais sexa en braille, como xa o é o voto accesible para persoas cegas en eleccións, que poden saber por si mesmos cal é a súa opción de partido, sen que llo teña que dicir unha persoa que ve.
En todos os nosos centros hai unha programación. En calquera delegación do ONCE teñen información e pódenlles contar cada unha das actividades que facemos. Pero tamén estamos a utilizar agora tanto as redes sociais, como o correo electrónico e a información a través da web do ONCE. E o Club do Afiliado tamén é para uso exclusivo das persoas cegas, que coa súa clave de afiliadas poden entrar e decatarse de todas as actividades que organiza o ONCE, incluídos os grupos de teatro e todos os talleres.
