O turismo solidario caracterízase polo apoio a proxectos locais, unha mirada de respecto á contorna e a cultura e, sobre todo, un impacto mínimo. Este modo de viaxar supón unha maneira diferente de achegarse a outro país: sen xulgar nin pór en cuestión os seus valores nin os seus modos de vida. Neste artigo detállase en que consisten as viaxes solidarias, que achegan a quen os contratan e as diferenzas co turismo sustentable.
Que é o turismo solidario
Cada vez é máis frecuente exporse unha viaxe solidaria ou, polo menos, ter en conta unha serie de criterios que definen este tipo de escapadas. Pero, que distingue unha viaxe solidaria doutro convencional? En primeiro lugar, esta modalidade de turismo implica dúas consecuencias: o apoio a proxectos locais e o respecto á contorna e a cultura que se visitan. Estas máximas han de guiar calquera viaxe de turismo solidario, xa estea previsto por unha Organización Non Gobernamental (ONG) ou por unha axencia especializada. Estas son as dúas vías máis frecuentes para contratar unha viaxe solidaria, aínda que non as únicas.
O turismo solidario busca a integración coas comunidades que se visitan e, en ocasións, propón estancias con familias locais
A asociación sen ánimo de lucro SoliDive tamén promove o turismo solidario con propostas cuxo fin é “contribuír a o desenvolvemento e a mellora da calidade de vida de as comunidades en países ou zonas empobrecidas”. Para iso, céntrase na creación de centros de mergullo que cobran un prezo xusto por “uns servizos de alta calidade”, cuxos ingresos se destinan ás comunidades máis desfavorecidas das zonas onde se sitúan estes centros.
Pola súa banda, SODePAZ advirte de que unha viaxe solidaria non supón unha solidariedade entendida como caridade, senón como “apoio mutuo, compromiso e horizontalidad”. As viaxes que propón esta organización no verán supoñen unha maneira de “coñecer a fondo unha contorna, a xente que vive nel e a súa cotidianidad”. O obxectivo é integrarse nas culturas que se visitan. Para iso, algunhas viaxes inclúen estancia con familias locais e reunións con organizacións do lugar para facerlles partícipes do seu traballo.
Viaxe, sensibilización e integración cultural
As viaxes solidarias denomínanse así porque se expoñen desde un enfoque de dereitos humanos: os viaxeiros han de respectalos sempre. No caso das reunións con entidades locais, SODePAZ visita organizacións de mulleres, “loitadoras sociais”, pobos orixinarios e campesiños, para que quen viaxan teñan información de primeira man.
O presidente de SoliDive, Álvaro Sánchez, recoñece que un dos seus obxectivos é a sensibilización e educación da sociedade sobre as inxustizas que “o sistema económico perpetúa tanto en países desenvolvidos como nos empobrecidos”. Por iso estas viaxes achegan unha visión que non sempre se destaca nunha viaxe convencional. Mesmo é posible realizar tarefas de voluntariado para participar no día a día da comunidade de acollida. No caso de AIPC Pandora tamén se dá esta opción e as viaxes exponse desde unha perspectiva intercultural que facilita a interacción directa coas comunidades. A participación achega gran valor a esta experiencia e é un dos puntos fortes destas viaxes.
É o mesmo turismo solidario que turismo sustentable?
En xeral, ao turismo solidario asóciaselle cun fin social e ao turismo sustentable, con obxectivos ambientais. Pero ambos nútrense e comparten valores comúns. Incluso algunhas organizacións optan polo concepto “turismo responsable” para referirse a viaxes baseadas en “principios de xustiza social, ambiental e económica”, describe AIPC Pandora.
A Asociación de Turismo Sustentable Ethnic define este como “unha forma de turismo que segue os principios de sustentabilidade, os cales compatibilizan o desenvolvemento da actividade turística co respecto e a preservación dos recursos naturais, culturais e sociais”. En canto ao concepto “turismo responsable”, sinala que inclúe o respecto ambiental xunto con “criterios de respecto cultural e social cara ás poboacións e as sociedades de acollida”.
En calquera caso, todas estas viaxes teñen á comunidade local como protagonista dos mesmos e coidan a contorna. A axencia de viaxes Turismo Responsable, especializada nesta oferta e que traballa con SoliDive, prevé itinerarios con guías locais e actividades na natureza, como o sendeirismo, con coidado para “non alterar o medio que se visita”, explica. Segundo o destino, sempre que sexa posible, visítanse pequenas poboacións, evítanse grandes cadeas hoteleiras, recórrese a provedores locais para repartir as ganancias das viaxes e, en definitiva, búscase minimizar os impactos “negativos” do turismo na contorna e nas persoas.
A Organización Mundial do Turismo (OMT) calcula que para 2020 este sector suporá a mobilidade de 1.600 millóns de persoas, polo que avoga pola implementación dun Código Ético Mundial do Turismo. Leste establece un marco de referencia para o desenvolvemento responsable e sustentable deste sector. Os seus principios son os seguintes:
- O turismo ha de contribuír ao entendemento e o respecto entre as persoas e sociedades.
- O turismo ha de ser un instrumento de desenvolvemento persoal e colectivo.
- O turismo debe ser un factor de desenvolvemento sustentable.
- O turismo ha de entenderse como instrumento de patrimonio cultural da humanidade, que contribúe á súa mellora.
- O turismo debe ser unha actividade beneficiosa para os países e as comunidades.
- Os profesionais que traballan neste sector teñen unhas obrigacións cos turistas, como a provisión de información fidedigna sobre o aloxamento.
- Débese garantir a todas as persoas o dereito ao turismo, como unha vía de acceso ao descubrimento e goce dos recursos do planeta.
- Os turistas han de poder gozar de liberdade de movementos turísticos.
- Os traballadores e asalariados da industria do turismo deben ter garantidos os seus dereitos fundamentais.
- Os axentes públicos e privados deben cooperar para a aplicación dos principios do Código Ético Mundial para o Turismo.
