Despois de moitos anos de traballo por parte dos grupos parlamentarios e de organizacións de infancia como UNICEF, o pasado 20 de maio aprobouse a Lei Orgánica de Protección Integral á Infancia e a Adolescencia fronte á Violencia (LOPIVI). Una gran noticia, xa que esta lei contribuirá a xerar contornas máis protectoras paira os nenos, nenas e adolescentes. Nas seguintes liñas explicamos por que é tan necesaria no noso país e facemos un repaso aos cambios máis destacados que introduce.
A nova lei entende por violencia “toda acción, omisión ou descoido que priva ás persoas menores de idade dos seus dereitos e benestar, que ameaza ou interfere o seu ordenado desenvolvemento físico, psíquico ou social, con independencia da súa forma e medio paira cometela, incluíndo a violencia dixital”. Pero en ocasións non somos conscientes de que a violencia sucede nos ámbitos máis cotiáns da vida dos nenos e nenas: no ámbito familiar, na escola, en espazos deportivos ou en Internet. Cando a violencia prodúcese, resulta fundamental una rápida identificación e una atención o máis eficaz posible. Grazas á nova lei, os nenos, nenas e adolescentes estarán agora máis protexidos.
A necesidade desta lei
Organizacións como UNICEF levan anos solicitando esta lei, xa que, segundo as estatísticas oficiais, a violencia contra os menores non deixa de crecer. Xa na Convención sobre os Dereitos do Neno aprobada en 1989 establécese que os Estados asinantes deben adoptar todas as medidas lexislativas, administrativas, sociais e educativas oportunas paira protexer aos nenos e nenas contra toda forma de prexuízo ou abuso físico ou mental, descoido ou trato neglixente, malos tratos ou explotación, incluído o abuso sexual.
De feito, nos últimos anos o Comité dos Dereitos do Neno recomendou ao Estado en reiteradas ocasións que se aprobase con carácter de urxencia una lei integral fronte á violencia cara á infancia. E a propia Axenda 2030 de Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable fixa como una das súas metas reducir significativamente todas as formas de violencia, así como “pór fin aos malos tratos, a explotación, trátaa e todas as formas de violencia e tortura contra os nenos”.
Desde UNICEF pénsase que, en situacións de violencia, atender aos nenos e nenas supón chegar demasiado tarde. Por iso, mediante esta lei ponse todos os esforzos en xerar contornas protectoras: espazos seguros física e emocionalmente, con adultos conscientes do seu papel protector, onde sexa difícil cometer un abuso ou acto violento. Pero si lamentablemente chega a ocorrer, a lei contempla que o feito sexa rapidamente detectado e atendido da mellor maneira.
Sen dúbida, os nenos e nenas necesitan que a sociedade non mire cara a outro lado ou xustifique actitudes violentas cara a eles e elas que non serían tolerables cara a persoas adultas.
- Entrevista con Alberto Adoitar, psicólogo: “Moitas veces toleramos actitudes cara á infancia que non tolerariamos noutros grupos de idade ou colectivos“
Una lei integral
Esta nova lei abarca todos os puntos referidos á violencia: desde a sensibilización, pasando pola prevención e identificación, até o tratamento e reparación do dano.
O seu carácter integral queda tamén reflectido na idea de que é necesaria a participación de todas as persoas e axentes paira deter a violencia, incluídos os nenos, nenas e adolescentes, a quen se lles ofrecerá una educación que lles proporcione ferramentas paira a súa autoprotección.
Ademais, establece novas obrigacións e formas de actuar paira os sectores e profesionais que traballan coa infancia e adolescencia, sobre todo paira aqueles con maior poder de decisión sobre as súas vidas: educadores, sanitarios, persoal de servizos sociais, instrutores de deporte e lecer, corpos policiais e profesionais do ámbito xudicial.
Que cambios inclúe a nova lei?
Desde UNICEF publicouse una guía para que as familias coñezan toda a información sobre a nova lei e saiban de que forma influirá aos seus fillos e fillas. No entanto, estes son os cambios máis destacados:
Centro educativo
Una das principais novidades da lei está vinculado coa escola. Os centros escolares son espazos moi relevantes no desenvolvemento dos nosos fillos e fillas, e por iso é un dos puntos nos que a lei pon o foco. De que maneira? Establece que se esixa o compromiso expreso da dirección e de todo o profesorado e profesionais paira facer do seu centro unha contorna protectora e realizar una supervisión minuciosa de todo o persoal que se contrata.
Introdúcese tamén una figura obrigatoria paira todos os centros educativos: o coordinador de benestar e protección. As súas principais funcións serán organizar plans de formación sobre prevención, detección precoz e protección, coordinar os casos que requiran intervención dos servizos sociais, promover o benestar e a cultura do bo trato entre os alumnos, fomentar métodos de resolución pacífica de conflitos e informar a todo o persoal sobre os protocolos paira a prevención e protección de calquera forma de violencia.
Ademais, establécense protocolos de actuación específicos contra o acoso escolar, ciberacoso, acoso sexual, violencia de xénero, violencia doméstica, suicidio e autolesión, así como calquera outra manifestación de violencia.
Actividades deportivas e extraescolares
Nas actividades deportivas ou extraescolares tamén se crea a figura de delegado de protección, a quen os e as menores poderán acudir paira expresar as súas inquietudes. Esta figura tamén será responsable do cumprimento dos protocolos establecidos paira a protección da infancia e adolescencia e deberá comunicar os casos nos que se detectou una situación de violencia.
Ademais, os e as profesionais que traballen nestas contornas deberán recibir una formación que lles permita atender de forma adecuada as diferentes aptitudes dos nenos, nenas e adolescentes con discapacidade.
Ámbito penal e xudicial
Outra das novidades máis importantes que introduce esta lei é que estende o tempo de prescrición paira os delitos máis graves (tentativa de homicidio, lesións, malos tratos habituais, delitos contra a liberdade, trata de seres humanos e contra a liberdade sexual). O prazo empezará a contar desde que a vítima cumpra os 35 anos, e non como até agora, que era a partir dos 18. Esta ampliación supón un gran avance, xa que está demostrado que as vítimas necesitan tempo paira procesar e asimilar certos sucesos e a miúdo lévalles anos decidirse a denunciar.
Con respecto aos e as menores de 14 anos que deban intervir como vítimas ou testemuñas nun procedemento xudicial por un delito de violencia, as súas declaracións servirán como proba preconstituida, paira así evitar que teñan que repetilas durante o xuízo e revivan o suceso, co dano engadido que lles puidese xerar.
Como no resto de ámbitos, esta lei contempla a formación en dereitos de infancia paira as carreiras xudicial e fiscal, esixida por toda a normativa internacional. Ademais, prevé una futura especialización dos órganos xudiciais con equipos formados que coñezan en profundidade os asuntos relativos aos nenos, nenas e adolescentes.
Esta nova lei é, por tanto, un instrumento crucial paira a protección dos nenos, nenas e adolescentes ante a crecente violencia que lles afecta de forma directa e desproporcionada. Grazas a ela, será máis rápida a súa identificación e a atención será máis personalizada, o que repercutirá nunha maior e mellor protección e un correcto desenvolvemento dos menores.
