Marc Garriga Portolà defínese como xefe de proxectos web no sector público de Barcelona. Pola súa ampla experiencia tanto coas ferramentas dixitais como no desenvolvemento de propostas colaborativas para os órganos de goberno municipais, é unha das persoas máis cualificadas para explicar aos cidadáns que é e que quere facer a administración electrónica e participativa. Polo momento móstrase contento co ritmo de transición que ten a administración pública no seu paso ao mundo dixital. Con todo, en consonancia coas conclusións dun recente estudo de EROSKI CONSUMER, reivindica máis información útil e menos autopublicidad nos sitios web municipais. Garriga tamén forma parte do equipo organizador do “Persoal Democracy Forum Europe”, un foro mundial sobre democracia participativa, é profesor na Universitat de Barcelona (UB) e escribe os blogues Brou Casolà (en catalán) e Caldo Caseiro (en castelán).
Son dous conceptos diferentes. A administración electrónica é froito do deber das administracións públicas de dar o mellor servizo á cidadanía co menor custo en recursos. Coa administración electrónica conséguese mellorar o actual servizo que se ofrece á cidadanía e, ademais, redúcense custos: é a solución ideal.
A clave da administración 2.0, en cambio, non radica só na tecnoloxía, aínda que a require; a clave está na actitude, como en calquera concepto que sexa 2.0. Este tipo de administración debe ser sinxela, próxima, proactiva, receptiva, innovadora, incentivadora da participación, colaborativa, transparente, etc. Unha administración 2.0 busca a colaboración da cidadanía para a realización das súas políticas. Este é un cambio de fondo e de concepto moito máis ambicioso, e complexo de levar a cabo, que a administración electrónica.
“Unha administración 2.0 busca a colaboración da cidadanía para a realización das súas políticas”Non creo que se vaia demasiado rápido, máis ben o contrario. A paradigma “administración 2.0” ten como obxectivo involucrar aos cidadáns nos servizos ofrecidos polas administracións públicas, non só ter en conta a súa opinión cada catro anos. Ao meu entender, é a mellor maneira de que a cidadanía se preocupe polos temas da sociedade e que as administracións públicas escoiten con frecuencia a opinión, as ideas e os comentarios dos cidadáns. No sentido literal da palabra, estamos na tarefa de mellorar a democracia.
Calquera cambio nunha administración pública costa moitísimo. Hai que ter en conta que traballaron décadas, algunhas mesmo séculos, con papeis. Non é nada fácil o paso ao ámbito dixital, non só por cuestións técnicas, que de seu xa son complicadas, senón tamén por cuestións humanas, pola habitual resistencia ao cambio que temos a maioría das persoas. Tamén hai que ter en conta que, en moitos casos, aprovéitase a dixitalización de trámites e servizos para redeseñalos e optimizalos para o cidadán e, en especial, nun plano interno (o denominada “backoffice”).
“Hai que ter en conta que moitas administracións traballaron décadas, mesmo séculos, con papeis”Non desaparecerán postos de traballo de funcionarios polo paso á administración electrónica. O paso non é inmediato nin sustitutivo; a administración electrónica convive coa tradicional. Si pode pasar que haxa funcionarios que cambien as súas funcións por outras de máis valor, dado que, na súa maioría, téntanse realizar de maneira electrónica as tarefas máis repetitivas.
Unha web dunha administración pública ten como obxectivo fundamental informar ben á súa cidadanía, no sentido máis amplo do verbo “informar”. Doutra banda, desde o primeiro día de xaneiro de 2010, as administracións públicas -en virtude da lei 11/2007- teñen que pór a disposición dos cidadáns a posibilidade de realizar calquera trámite mediante a canle electrónica. No entanto, considero máis adecuado que na Web póidanse tramitar as xestións máis habituais e deixar as de menor demanda, ou unha gran complexidade, para a canle presencial, aínda que sexa por cuestións de eficiencia orzamentaria. Non ten sentido investir orzamento en pasar ao ámbito electrónico un trámite que apenas se usará.
A maioría de sitios web de administracións públicas pecan de exceso de información institucional, pero tamén se exceden en información que xa é obsoleta ou carece do mínimo interese. Hai un verdadeiro problema de “infoxicación” porque raras veces se descolga contido debido a presións políticas ou á simple desidia.
“Unha web dunha administración pública ten como obxectivo fundamental informar ben á súa cidadanía”A maioría das xestións públicas requiren primeiro identificarse. No ámbito presencial, este proceso realizámolo mediante o DNI ou un documento similar; é un proceso que temos moi asimilado. No ámbito electrónico, esta identificación podémola facer cun certificado dixital, que apenas esixe indicar de modo dixital a identidade. Hai outras fórmulas para identificarse de maneira electrónica, pero non reúnen a seguridade necesaria para realizar todos os trámites, por este motivo están en desuso. O novos DNI xa inclúen un certificado dixital, co que, en pouco tempo, toda a sociedade española disporá dun certificado dixital como mínimo.
Hoxe en día, redes como Facebook, Tuenti ou Twitter, entre moitas outras, xa son lugares de encontro da cidadanía; o máis lóxico é que as administracións públicas achéguense a estas novas ágoras para escoitar e colaborar cos cidadáns. Xa hai algúns exemplos, aínda que aínda son poucos e nun ámbito máis informacional que conversacional. No entanto, un bo exemplo é o municipio de Copons, unha pequena localidade catalá duns 300 habitantes. Consegue gobernar dunha forma máis colaborativa, máis aberta e, por tanto, máis democrática, ao implicar á cidadanía nas accións do Concello. Para iso, utilizou ferramentas gratuítas como Facebook, Flickr ou WordPress.
“Redes como Facebook, Tuenti ou Twitter xa son lugares de encontro da cidadanía; o máis lóxico é que as administracións públicas achéguense a elas”Twitter é unha moi boa ferramenta para dialogar cando se require inmediatez e brevidade. É idónea para comunicar novos servizos e para canalizar as queixas ou suxestións da cidadanía. Xa hai varios exemplos de administracións públicas que están en Twitter, como os departamentos de Educación e de Traballo da Generalitat de Catalunya. Só hai unha regra importante: non caer no erro de utilizar Twitter só para comunicar de maneira unidireccional. Esta ferramenta permite e promove o diálogo, polo que se unha administración está en Twitter, pode comunicar, pero tamén debe escoitar.
A mellora da tecnoloxía, en especial das comunicacións, provocou que o vídeo sexa un elemento cada vez máis presente na Web. Para o caso concreto das páxinas de administracións públicas, o vídeo pódese usar -e de feito xa se usa así- para ilustrar con imaxes as noticias que interesan á cidadanía, pero tamén para complementar a información turística ou para mostrar como utilizar servizos públicos e como realizar determinados trámites, entre outras funcións.
Poderíase usar, ademais, para que a cidadanía expoña os seus vídeos: de denuncia, de queixas, de suxestións, de promoción turística. Na web Barcelona Visió, a cidadanía sobe vídeos sobre a cidade mesturados con vídeos realizados por estudantes do sector e vídeos do propio Concello. O obxectivo é ser un banco de vídeos de uso gratuíto.
O “Persoal Democracy Forum“, PDF, é un grupo de persoas interesadas en debater como a tecnoloxía pode mellorar a política e a acción dos gobernos; en definitiva, mellorar a democracia. Creárono Andrew Rasiej e Micah Sifry en 2004 e, aínda que o debate é continuo, organizan cada ano unha conferencia que reúne aos mellores expertos mundiais en tecnoloxía, en política e en como aplicar a primeira para fortalecer a segunda.
“Os cidadáns deben poder implicarse coas administracións públicas na definición e desenvolvemento das súas accións”
A finais de novembro do pasado ano, o PDF cruzou o charco e celebrouse a primeira conferencia Persoal Democracy Forum Europe (PdFeu) en Barcelona. O evento congregou aos mellores expertos europeos e internacionais na Torre Agbar durante un par de días; xerouse moito debate nas sesións, pero aínda máis nos descansos, nos corredores. Falouse de como Obama chegou a ser presidente en boa parte grazas á tecnoloxía, da mobilización da cidadanía desde a sociedade civil, de como os gobernos poden (e deben) colaborar coa cidadanía para o desenvolvemento das políticas, de ser transparentes mediante a apertura dos datos públicos, do papel que xoga Europa (e España) nesta novo paradigma político, etc.
En Barcelona, Andre Rasiej comentou que a tecnoloxía cambiou á sociedade civil: “O que descubrimos é que a tecnoloxía permite que a xente poida organizarse utilizando as novas ferramentas como Facebook, Twitter e Youtube, de face a ter un impacto no proceso político e para pedir que os gobernos sexan máis sensibles ás súas necesidades cotiás”. Isto persegue PDF, mostrar como a tecnoloxía pode mellorar aínda máis nosa democracia.
Non é que se poida facer, é que se debe facer. Os cidadáns deben poder implicarse coas administracións públicas na definición e desenvolvemento das súas accións. As institucións públicas deben escoitar sempre aos seus cidadáns e facerlles partícipes das súas políticas; non só das políticas de carácter lúdico, senón en especial das políticas que afectan máis os cidadáns, aínda que non sexan populares. Só coa implicación da sociedade nas administracións públicas conseguirase que estas sexan máis eficientes e a cidadanía coñecerá os límites das institucións públicas: darase conta de que as administracións públicas non poden ser a solución a todos os problemas da sociedade.
“O problema non é que a información non sexa pública, senón que non está no formato adecuado para tratarse de forma automática”
En xeral, o problema non é que a información non sexa pública; hai moitísima información nos boletíns oficiais do Estado, das comunidades autónomas, etc. O problema radica en que esta información non está no formato adecuado para tratarse de forma automática. Cun formato adecuado poderíase chegar a saber, ao detalle e de forma moi fácil, en que inviste o orzamento unha determinada administración pública. Na actualidade, boa parte desa información poderíase obter se se busca nos boletíns oficiais, pero non é unha tarefa nada fácil nin automatizable. Na práctica, é coma se a información non fose pública.
O concepto “opendata” ten como obxectivo proporcionar toda a información pública ao alcance da cidadanía e cun formato adecuado para que sexa fácil de manipular e utilizarse en servizos públicos ou privados. Perséguese que a Administración proporcione os datos públicos e que sexa a propia cidadanía quen, de forma altruísta ou con ánimo de lucro, xere servizos a partir desa información. O exemplo paradigmático de “opendata” é o portal “Data.Gov” da administración americana, que contén infinidade de información pública e non deixa de crecer. Esta iniciativa estendeuse a outros países: Reino Unido, Australia, etc., e tamén a España: o Goberno Vasco e o Goberno do Principado de Asturias xa iniciaron os seus proxectos de “opendata”.
Farémolo, e proxectos como o DNI electrónico axudarán moito na posibilidade de votar de maneira telemática. Cabe indicar a consulta cidadá que ten previsto realizar o Concello de Barcelona acerca de como ten que ser a nova Avenida Diagonal. Esta consulta cidadá, que afecta a 1,4 millóns de persoas, poderase realizar de maneira presencial, pero tamén, e aquí está a novidade, poderase votar por Internet durante as 24 horas do día (ou días) en que se celebre. Iniciativas como esta consulta cidadá proporcionarán a experiencia necesaria para abordar, nun futuro non moi afastado, votacións electrónicas dos nosos representantes políticos nas administracións públicas.
