Este artículo ha sido traducido por un sistema de traducción automática. Más información, aquí.

Miguel Xaque, director xerente do Centro Nacional de Referencia de Aplicación do TIC baseadas en Fontes Abertas (CENATIC)

A filosofía do software libre é dar máis dereitos aos usuarios de tecnoloxía

Autor: Por Jordi Sabaté Martí
Data de publicación: Xoves, 14 de Abril de 2011

Tras varios anos de traballo para diferentes empresas en Madrid como enxeñeiro de telecomunicacións, en 1999 Miguel Xaque decidiu crear a súa propia empresa de enxeñaría de software libre. Fíxoo en Estremadura porque nese momento esta comunidade autónoma ofrecía enormes oportunidades para unha empresa como a súa, considerada entón como innovadora. En 2009, tras dez anos como empresario, propuxéronlle dirixir CENATIC, o Centro Nacional de Referencia para promover e difundir o software libre no ámbito nacional. Xaque aceptou o reto e nesta entrevista móstrase moi optimista sobre o futuro desta filosofía tecnolóxica, que considera en si mesma un método pedagóxico e, á vez, o mellor modo de preservar os dereitos da cidadanía na era dixital. A principios de marzo CENATIC propuxo como candidata aos Premios Príncipe de Asturias á comunidade internacional do software libre.

Cada vez máis sistemas operativos pechados como os de Apple ou RIM (Blackberry) imponse desde os dispositivos portátiles. Perde forza o software libre?

Os dispositivos móbiles son na actualidade o sector de maior crecemento para o software libre e, sen dúbida, a plataforma de referencia con máis futuro. Ao non haber inercias anteriores, os usuarios elixen a tecnoloxía polo valor que lles achega. E o software libre faino moi ben en dispositivos móbiles. Cada día 300.000 usuarios elixen Android -un sistema operativo libre- para o seu móbil e convértense, moitos deles sen sabelo, en usuarios de software libre.

Cre que convén lembrar de cando en vez a filosofía de fondo que comporta o movemento polo software libre?

Eu creo que sempre é bo momento para lembrar os dereitos dos cidadáns e, por suposto, seguir a loita para amplialos. Esa é a filosofía do software libre, dar máis dereitos aos usuarios de tecnoloxía, evitar que, sen darnos conta, renunciemos a eses dereitos e aceptemos contratos de licenza que non entendemos.

Que porcentaxe dos programas que usa a diario unha persoa poden ser software libre?

“O único que pode botar de menos o usuario de software libre son os virus, xa que non hai para distribucións libres”O 100% e sen moitas dificultades. Basta con instalarche Ubuntu ou algunha outra distribución libre e tes todo o que necesitas: un sistema operativo moderno e seguro, aplicacións ofimáticas, multimedia, navegadores web, correo electrónico… O único que pode botar de menos o usuario de software libre son os virus, xa que non hai para distribucións libres. Ademais, hai que ter en conta que o 70% dos servidores son hoxe software libre, polo que navegar por Internet é usar software libre, e non só polos servidores, senón tamén polo router ou o cartón de rede do noso computador. Tamén usamos software libre cando imos ao caixeiro automático ou cando sintonizamos o televisor LCD de casa, etc.

Nalgunhas comunidades os computadores dos alumnos funcionan cun sistema operativo propietario, en concreto Windows. Parécelle que iso é coherente desde o punto de vista educacional?

O máis importante que podemos ensinar aos nosos fillos é a liberdade de poder elixir. Nós nunca puidemos elixir, o fabricante decidía por nós que sistema operativo e que programas iamos utilizar nada máis arrincar o computador. Hai uns meses publicamos un argumentario con razóns para o uso de software libre na escola e concluía que, en definitiva, o software libre é un modelo educativo en si mesmo: libre, democrático, sustentable e tecnoloxicamente competitivo, ademais da opción idónea para o uso da tecnoloxía na aula.

Que vantaxes pódelle reportar a un menor aprender a usar sistemas operativos con liña de comando?

En realidade, non hai ningún modelo educativo que ensine a usar sistemas operativos con liña de comando, ou polo menos non na educación en España. De feito, as enormes posibilidades de adaptación do software libre fan que as aplicacións educativas baseadas en sistemas libres adáptense mellor ao neno, non só en cuestións estéticas e de deseño, senón tamén noutras que teñen que ver coa proximidade á súa realidade cultural e lingüística.

Cre que dentro de dez ou quince anos verase unha diferenza profesional entre as persoas educadas en sistemas operativos libres e quen o foron con produtos xa deseñados para o usuario?

“Nós nunca puidemos elixir, o fabricante decidía por nós que sistema operativo e que programas iamos utilizar”Seguro que haberá diferenzas, pero en favor dos educados con software libre. Para aclaralo, habería que empezar por dicir que os sistemas operativos libres son deseñados por e para os usuarios. E non só iso, senón que grazas á achega da comunidade internacional do software libre, as adaptacións e melloras son máis rápidas e de máis calidade, sen depender de retornos de investimento empresariais, senón a demanda dos propios usuarios. Aínda algunhas persoas cren que os sistemas operativos libres son difíciles de utilizar, que son para programadores expertos, e iso está moi afastado da realidade. Moitos usuarios de tecnoloxía elixen de forma consciente aplicacións e programas de software libre por ser máis fáciles de utilizar, máis seguros e de maior calidade. Ese vai ser o cambio: os usuarios demandarán tecnoloxías que se adapten mellor ás súas necesidades de forma continua e sen restricións.

Saben se nas comunidades onde se aplica o estudo con computadores baseados en software libre obtéñense xa resultados?

“As enormes posibilidades de adaptación do software libre fan que as aplicacións educativas baseadas nestes sistemas adáptense mellor ao neno”Sen dúbida. As comunidades que optaron por utilizar software libre nos seus sistemas educativos puideron dotar informáticamente os seus centros con varios anos de antelación e a un custo moito menor. Os alumnos de comunidades como Estremadura e Andalucía hai xa tempo que reciben unha educación cuxos ordenadores non son só ferramentas, senón que forman parte do modelo pedagóxico. Noutras rexións aínda non puideron ofrecer aos seus alumnos a tecnoloxía e aínda queda moito camiño por percorrer. Neste aspecto, o software libre ha feito posible unha mellora do noso sistema educativo grazas a unha redución de custos. Asumir de forma directa o custo de licenzas dos sistemas propietarios para a dotación tecnolóxica de todos os nosos centros fixese o proxecto inabordable ou, polo menos, moi caro.

Que vantaxes pode implicar para o usuario que o sistema operativo Android, usado en numerosos teléfonos móbiles, sexa software libre?

O software libre achega moito valor ao usuario, mesmo aínda que este non o saiba. En primeiro lugar, as aplicacións libres evolucionan a maior velocidade e fano segundo os intereses dos usuarios. En segundo lugar, o software libre é máis seguro. O acceso ao código fonte permite que calquera desenvolvedor interesado localice puntos de mellora e propoña correccións. De feito, programas libres que levan moitos anos expostos ao escrutinio público, como é o caso do núcleo de Linux, teñen taxas de erros moi inferiores ás dos programas propietarios. Android aproveitou estas vantaxes do software libre para crear un mercado potente no sector de maior evolución e futuro, o das tecnoloxías aplicadas á mobilidade.

Que prefiren as empresas ao instalar solucións profesionais: software libre ou propietario?

O 90% das empresas utilizan software de infraestrutura libre e planean seguir con el. No noso país, son os sectores máis dependentes da tecnoloxía os que máis utilizan software libre. O 42% das empresas do sector TIC utiliza GNU/Linux e a porcentaxe crece ata o 66% no sector financeiro. Son datos dun estudo que publicamos o ano pasado.

Cales cre que son os motivos desta crecente demanda de solucións libres no ámbito empresarial?

“O 90% das empresas utilizan software de infraestrutura libre e planean seguir con el”A explicación está no nivel de satisfacción. O 89% das empresas que utilizan software libre están satisfeitas ou moi satisfeitas con esta tecnoloxía. É certo que aínda quedan ámbitos onde o software libre non é predominante. Xa comentamos a situación dos sistemas operativos de usuario e tamén pode ser difícil atopar aplicacións libres para algúns ámbitos específicos de negocio. En CENATIC cremos que ambas as situacións son transitorias.

Vostedes promoven a candidatura da comunidade internacional do software libre ao premio Príncipe de Asturias. En caso de gañar, que personalidade ou entidade cren que debería recollelo?

O software libre créao unha comunidade internacional de miles de persoas e institucións que empregan o seu tempo e o seu esforzo en desenvolver, documentar, probar, difundir e dar soporte ás aplicacións. En CENATIC estamos agradecidos á Fundación Príncipe de Asturias por convidarnos a presentar unha candidatura aos premios, pero non nos corresponde a nós decidir quen pode representar á comunidade internacional do software libre. Ten que ser a propia comunidade quen elixa a persoa ou persoas que quere que lle representen se ao final o xurado considéraa acredora do premio. Pero iso será nunha segunda fase, agora é o momento de manter a adhesión á candidatura e todos poden facelo na nosa plataforma.