Windows, o sistema operativo máis coñecido de Microsoft, está instalado na gran maioría dos computadores persoais do mundo. A súa penetración chega a superar o 90% do mercado segundo varios estudos. Esta situación de dominio é a que, segundo a Comisión Europea, usaría Microsoft paira realizar prácticas abusivas contra os seus competidores, polo que lle impuxo una multa marca de 497 millóns de euros (82.694 millóns das antigas pesetas). No fondo, o gran prexudicado con estas supostas prácticas de abuso é o consumidor final, que ve recortada a súa liberdade de elección ao atoparse con programas por defecto imposibles de desinstalar e formatos propietarios e segredos de Microsoft.
O porqué da multa
“Microsoft Windows segue dominando o mercado global de sistemas operativos”. Así de contundente móstrase OneStat.com, empresa de análise de visitas a sitios web, ao afirmar que copa o 97% dos sistemas operativos instalados no mundo. Google, o buscador de Internet por excelencia, mediante a análise dos computadores que se conectan ás súas páxinas, rebaixa un pouco esa porcentaxe até o 91% do mercado. Pero aínda así, Microsoft é o amo e señor dos sistemas que a maioría dos usuarios utilizan. A súa situación é tan dominante, que moitas persoas descoñecen que existan outros sistemas operativos distintos ao do xigante informático (como Mac VOS ,propietario e de pago, ou Linux, libre e gratuíto).
Microsoft, ademais de producir sistemas operativos, tamén dispón dun inmenso catálogo de software e aplicacións de todo tipo. Aínda que as máis coñecidas sexan Office (o paquete ofimático por excelencia que inclúe a Word, PowerPoint, Excel e Access) ou Internet Explorer, tamén dispón de multitude de xogos paira PC e consolas, bases de datos, programas de mensaxería instantánea (MSN Messenger), contornas de programación (C# ó .NET), reprodutores multimedia (Media Player), etc.
Debido a esta dobre vertente de Microsoft, como creador do sistema operativo e de gran parte do software que traballará dentro de Windows, pode incluír dentro del, de forma gratuíta, aqueles programas que máis lle interese divulgar. De feito, Internet Explorer, MSN Messenger ou Media Player son programas instalados por defecto e de forma gratuíta en Windows, producíndose, nalgúns casos, una mimetización case absoluta entre programa e sistema operativo, como é o caso de Internet Explorer.
Esta práctica, segundo a Comisión Europea, restrinxe as posibilidades de éxito de programas alternativos aos producidos por Microsoft. En concreto, a instalación por defecto de Windows Media Player dentro do sistema operativo é o que provocou a multa que a Comisión Europea ha imposto á multinacional estadounidense. Segundo afirma Mario Monti, comisario de Competencia da Comisión Europea, esta práctica de Microsoft de fundir os seus programas co seu sistema operativo “atenta contra a lei europea de competencia”.
RealPlayer ou Quicktime, competidores directos de Media Player, poderían terminar desaparecendo se Microsoft continuase preinstalándolo de forma gratuíta dentro de Windows. Paira evitalo, Bruxelas, ademais de impor una multa record de 497 millóns de euros (82.694 millóns das antigas pesetas), tamén obrigará a Microsoft a que ofreza o seu sistema operativo sen o programa Windows Media Player, paira evitar a desaparición dos seus competidores. Monti xustificou a multa pola necesidade de “protexer a libre elección dos usuarios” e “potenciar a innovación tecnolóxica” en Europa.
O gran prexudicado, o consumidor
Á fin e ao cabo, o que está en xogo detrás de todos estes problemas legais e empresariais é a liberdade do consumidor á hora de elixir. Microsoft preinstala por defecto, dentro de Windows, aquelas aplicacións sobre as que lle interesa obter una cota de mercado dominante. Desta maneira, a medio e longo prazo, consegue que o resto de competidores da mesma gama de produtos quede sen mercado, abocándoos á súa desaparición: por que vai adquirir alguén un programa se en Windows xa vén instalado, por defecto e de forma gratuíta, outro programa de características moi similares?
A ausencia de competidores reais en determinadas gamas de produtos informáticos leva ao usuario a estar, en certo xeito, “atrapado” polas decisións do produtor do software dominante. A liberdade do consumidor desaparece na mesma medida na que desaparecen as opcións a elixir. Se Microsoft decide cambiar ou eliminar algunha das funcionalidades das súas aplicacións, ou empezar a cobrar por aquelas que até agora eran gratuítas, o usuario atoparíase nun pequeno canellón sen saída: a non existencia de opcións competidoras reais obrigaríalle a ter que aceptar as decisións do xigante informático.
Esta situación, ademais de coartar a liberdade de elección do consumidor, supón tamén una paulatina perda na calidade dos programas dominantes. Tal e como se demostrou noutros casos nos que a competencia entre empresas é real, a continua competición e innovación entre os produtos acaba beneficiando ao usuario. Pero si non existe ningunha outra opción que poida arrebatar cota de mercado ao programa dominante, leste termina por deixar de innovar e de ofrecer avances e novas funcionalidades aos seus usuarios.
A guerra dos navegadores
Do mesmo xeito que con Windows Media Player, Microsoft xa usou esta estratexia noutras ocasións, dando como resultado a desaparición case total da súa competencia: os navegadores de Internet e a coñecida como “Guerra dos navegadores“. Ao redor de 1998 e 1999, o gran competidor da multinacional estadounidense, no sector dos navegadores de Internet, era Netscape. Paira conseguir desbancar ao seu opoñente, Microsoft introduciu, preinstalado e de forma gratuíta (Netscape era de pago, aínda que voluntario) o seu navegador Internet Explorer dentro de Windows. Desta forma, os millóns de usuarios de Internet que usan Windows atopábanse cun navegador xa preparado no seu escritorio, sen necesidade de acudir a ningunha páxina web paira descargar e instalarse outro navegador.
Como consecuencia desta decisión, Netscape foi rapidamente desaparecendo, até quedar practicamente eliminado do mapa dos navegadores. Mentres tanto, Internet Explorer facíase coa práctica totalidade deste mercado. Posteriormente, un xuíz estadounidense obrigaría a Microsoft a separar Internet Explorer de Windows, ao que a compañía alegou que non era posible xa que formaba parte indivisible do seu sistema operativo, e que nin sequera podía ser desinstalado del. Finalmente, Microsoft conseguiu librarse da obrigación de prescindir de Internet Explorer, converténdose no rei dos navegadores.
Windows Messenger
Do mesmo xeito que cos navegadores ou o sector multimedia, a mensaxería instantánea é outro dos campos onde Microsoft tamén tenta gañar una ampla cota de mercado. Os grandes competidores da compañía estadounidense nesta área son Yahoo! Messenger, AIM (de America Online) e ICQ. Por defecto, Microsoft instala dentro de Windows o programa de mensaxería MSN Messenger, por iso é polo que una gran cantidade de usuarios de Windows terminen usando este programa no canto dalgún da competencia, xa que non fai falta nin descargalo de Internet nin instalalo.
MSN Messenger non ten aínda una posición dominante neste mercado da mensaxería instantánea, a pesar de que máis de 100 millóns de persoas usan hoxe en día este servizo, segundo a propia compañía. Aínda así, o pasado 15 de outubro de 2003, obrigou a todos os seus usuarios a actualizar as súas versións do programa, mediante o cambio do protocolo que MSN Messenger usaba (o protocolo é a linguaxe que utilizan os programas paira comunicarse). Con todo, con este cambio tamén se cortou o acceso a este servizo de mensaxería aos programas desenvolvidos por terceiras compañías, como Trillian (propietario e de pago) ou Gaim (libre e gratuíto).
Protocolos e formatos: a batalla da compatibilidade
A liberdade dos consumidores e usuarios de programas informáticos non só se restrinxe ofrecendo produtos gratuítos que absorban o mercado dos competidores. Os protocolos e formatos cos que traballan os programas poden supor tamén una barreira infranqueable á hora de que outras compañías poidan ofertar alternativas.
Os protocolos e formatos son as linguaxes cos que os programas se comunican entre si ou gardan os seus datos no disco duro do computador: son os “idiomas” dos programas. Paira evitar que o mundo da informática sexa una enorme torre de babel na que cada aplicación fale o seu idioma e ningún programa sexa compatible con outro, desenvolvéronse una serie de protocolos e formatos abertos, públicos e documentados. Normalmente adoitan estar definidos por varias empresas, representantes da industria informática, para que ningunha delas poida impor os seus intereses propios por encima do interese xeral.
O problema xorde cando estes protocolos e formatos non son públicos nin abertos. Se ademais o programa que fai uso deles ostenta case a totalidade do mercado, prodúcese una combinación de factores que pon en perigo a liberdade de elección do consumidor: a única forma de poder traballar con devandito protocolo ou formato é usando o programa dominante, o único capaz de “falar ese idioma”. Na práctica, significa atar ao usuario á aplicación, sen que teña posibilidade de usar ningún outro produto da competencia.
O caso máis claro deste problema é o procesador de textos Microsoft Word, integrado dentro do paquete ofimático Microsoft Office. Word é o procesador de textos por antonomasia, polo que a gran maioría dos documentos redactados no mundo son creados usando esta ferramenta. O formato co que Word traballa por defecto é o coñecido como “.doc”, un formato propietario e pechado, que só Microsoft coñece na súa totalidade.
Debido á gran expansión do formato “.doc”, o resto de aplicacións que loitan por obter un oco dentro do mercado de ofimática teñen que, necesariamente, entender ese formato. A razón é que han de ser compatibles cos millóns de documentos que na actualidade existen xa redactados en formato “.doc”. Pero a tarefa de ser compatible e entender ese formato non é nada sinxela: é pechado, e Microsoft non revela ningún detalle da súa estrutura.
A única opción que queda a estas compañías é a de tentar “descifralo” pola súa conta, usando a técnica de “proba e erro”. Desta maneira conseguíronse aplicacións que se achegan moito a Microsoft Word á hora de traballar co formato doc, como OpenOffice, Abiword ou Kword (todos eles libres e gratuítos). Con todo, ningún deles logrou aínda imitar totalmente e á perfección o comportamento de Word, xa que o formato “.doc” sigue sendo aínda descoñecido en varios apartados.
Ás dificultades intrínsecas dun formato pechado hai que sumarlle a estratexia que Microsoft emprega paira evitar que ninguén consiga descifralo na súa totalidade. E é que cada vez que publica una nova versión de Word, transforma á súa vez o formato que este usa. Así, bota por terra o traballo da súa competencia, a cal ten que volver empezar de cero a súa tarefa de descifrar o formato doc.
En resumidas contas, o gran prexudicado é o consumidor, xa que non queda outro remedio que seguir adquirindo un software determinado paira poder ser compatible coa inmensa maioría de documentos que existen na actualidade.
