Durante o confinamento, os menores están a pasar fronte ás pantallas máis horas que antes da irrupción do coronavirus nas nosas vidas. Sobre todo dedican moito tempo a videoxogos como o Fortnite, e iso que podemos organizar o seu lecer con outros xogos infantís e máis actividades en familia. O uso desmedido de videoxogos é unha patoloxía mental que require tratamento. Pero en doses adecuadas, pode achegar beneficios para o desenvolvemento cognitivo e a educación. Todo iso abordámolo a continuación.
Cocaína, alcol, cannabis… e outra adicción sen idade, os videoxogos. Un dos alicerces da actual industria mundial do entretemento (só en España, este sector xerou máis de 3.500 millóns de euros en 2018) ten un reverso pouco amable que fixo saltar as alarmas. Desde hai algúns meses, a Organización Mundial da Saúde (OMS) considera que o trastorno polo seu uso é unha enfermidade mental cos mesmos síntomas que calquera outra adicción.
Sostén a OMS que esta desorde psiquiátrica pódese diagnosticar cando, durante un período de polo menos 12 meses, os pacientes (moitos deles, nenos ou adolescentes) mostran unha serie de comportamentos alarmantes: perden o control sobre o tempo, o xogo adquire a súa máxima prioridade fronte a outros intereses e actividades e manteñen esta conduta a pesar de que son conscientes das súas consecuencias negativas.
A decisión xerou un profundo debate social. Algúns expertos insisten en que os videoxogos non son nocivos nin entrañan perigo per se. Admiten que, en caso dun mal uso, si implican certos riscos, pero xogar con responsabilidade pode ter efectos beneficiosos. De feito, existen numerosos estudos que demostran que os videoxogos poden axudar a mellorar habilidades de relación e comunicación entre menores de idade, trastornos da linguaxe e condutas impulsivas. Ademais, reducen a ansiedade e melloran a relación entre os membros da familia. En definitiva, poden ser unha opción de lecer estimulante… sempre que non sexa a única.
Perfil do adicto aos videoxogos
Desde fai ao redor dunha década, cada vez máis persoas adictas aos xogos dixitais acoden ás consultas psiquiátricas en busca de axuda. A maioría dos pacientes son menores de idade. Pero tamén hai adultos, moitos veinteañeros, enganchados a este pasatempo.
O patrón de comportamento adoita ser moi parecido. “Desde que se espertan ata que se deitan, calquera actividade que fan relaciónana co videoxogo”, explica Celso Arango, director do Instituto de Saúde Mental e Psiquiatría do Hospital Gregorio Marañón (Madrid). “Se non xogan, pásano fatal e teñen síndrome de abstinencia. Cando ao fin conseguen xogar alívialles, pero enseguida senten culpables porque a súa vida vira ao redor desta adicción. E aínda a propósito de que é algo que lles prexudica, non poden deixar de facelo”.
Previr desde idades temperás, a clave
O enganche non adoita aparecer ata os 12 ou 13 anos, como pronto. Pero nas consultas xa atenden a pacientes de 10 anos. Como sucede coa maior parte dos trastornos mentais, a prevención xoga un papel fundamental. A educación desde idades temperás é clave, tanto no ámbito escolar como en casa.
Imaxe: StockSnap
En maior ou menor medida, todos os menores teñen acceso e gozan dos videoxogos sen ningún problema. A adicción creceu nos últimos anos, coa democratización dos smartphones e a multiplicación dos xogos en rede. “Antes, os mozos encerrábanse en casa coas videoconsolas e non saían da habitación. Agora, cos móbiles, o acceso é inmediato e moito máis fácil. Fai cinco anos que o problema se disparou”, admite Arango.
Un uso razoable, en tempo e en contido, pode contribuír a mellorar a concentración, a atención, a capacidade de resposta, a planificación… “Todo isto pode axudar aos mozos con maiores dificultades nas relacións sociais a que se comuniquen mellor”, sostén. De feito, numerosas compañías desenvolveron videoxogos didácticos que mesmo se poden utilizar nas aulas.
No seu estudo ‘Videoxogos e educación’, Felix Etxeberria, catedrático de Pedagoxía da Universidade do País Vasco, conclúe que determinados videoxogos teñen unha influencia positiva no uso educativo e terapéutico: “Nos colexios, poden servir como un complemento de aprendizaxe de idiomas, por exemplo. Tamén son moi útiles como ferramentas de capacitación e formación. Permiten desenvolver habilidades para pilotos, enfermeiros, médicos, bombeiros, etc. Ou usarse para a resolución de conflitos, como rehabilitación motriz en terapias con nenos autistas…”, sinala Etxeberria.
O Parlamento Europeo xa destacou en 2009 distintos aspectos positivos dos videoxogos. “Poden estimular a aprendizaxe de feitos e aptitudes como o razoamento estratéxico, a creatividade, a cooperación e o pensamento innovador, que son importantes na sociedade da información”, sinalaba a institución europea nun documento.
O papel das familias ante os videoxogos
O mesmo informe destacaba os riscos dos novos xogos (perigo de sexismo, violencia, consumo, adicción…) e instaba sobre a necesidade de controlar máis aos nenos e nenas por parte das familias e de aumentar a protección sobre os menores que utilizan estes medios.
É precisamente o descoñecemento o que leva a moitos pais e nais a criminalizar e demonizar os videoxogos, e a prohibir custe o que custe que os seus fillos se conecten para xogar. Un erro, din os especialistas, xa que con toda seguridade xerarán o efecto contrario: canto máis prohiban os proxenitores, máis xogarán ás agachadas os menores.
“É necesaria unha alfabetización dixital cos pais. Se o videoxogo enténdese como unha forma de lecer que complementa ao resto das tarefas diarias dun neno ou adolescente, non ten por que ser prexudicial. O que non podemos pretender é vivir nunha burbulla. A sociedade actual é dixitalizada e as novas tecnoloxías xogan un papel importante”, insiste o profesor José Carlos Amador, quen colabora como analista de contidos de videoxogos coa Fundación Aprender a Mirar. Na súa opinión, é imprescindible respectar as idades recomendadas para cada videoxogo, ensinar aos menores a controlar o tempo que dedican a esta actividade e esforzarse por xogar e compartir partidas cos eles. Todo un reto que esixe preparación, tempo e paciencia.
