As claves xurídicas da crise de Air Madrid

Os primeiros “auxilios”

Ante a grave crise desatada pola recente decisión da compañía aérea Air Madrid de suspender a súa actividade e da Dirección Xeral de Aviación Civil de suspender totalmente o Certificado de Operador Aéreo, tanto administracións como organizacións de consumidores afánanse en buscar una solución legal ao conflito exposto, a fin de protexer de forma adecuada os intereses dos miles de cidadáns afectados que se quedaron, e vanse a quedar, sen poder viaxar aos seus destinos coa citada compañía aérea, a pesar de dispor do seu correspondente billete. Desde algúns países de destino en Latinoamérica, as súas autoridades estanse mesmo expondo accións xudiciais a fin de proceder a adoptar medidas de embargo contra algunha das aeronaves situadas nos seus aeroportos.

As solucións xurídicas non resultan eficaces nin satisfactorias paira quen se atopaban xa no aeroporto. Ademais quizais van resultar insuficientes ou pouco efectivas paira quen adquiriron unha pasaxe paira un voo posterior, que agora están pendentes da devolución, como mínimo, do diñeiro investido. Dáse a circunstancia de que a maioría das persoas afectadas adoitan ser consumidores con poucos recursos económicos que ven denegado mesmo o seu dereito fundamental a estar debidamente informados a pé de pista. Vai ser difícil que cos medios legais dos que se dispón, poidan recuperar os danos de toda índole que a situación lles vai a producir; algúns deles, algúns deles, irreversibles.

De momento, algúns pasaxeiros afectados van poder efectuar o seu traslado ao lugar de destino por vontade da Dirección Xeral de Aviación Civil, que na medida do posible asumiu esta responsabilidade de forma voluntaria até as 24 horas do 21 de decembro de 2006. Neste caso, os traslados faranse en función das prazas dispoñibles que consiga obter Aviación Civil, e de acordo a toda una serie de criterios de preferencia:

• Pasaxeiros que, tendo un billete pechado pola compañía Air Madrid até o 21 de decembro de 2006 realicen viaxe de regreso entre España e países iberoamericanos, e entre España e Romanía (cara a calquera dos dous destinos) por realizar xa a súa viaxe de ida.
• Pasaxeiros en situación de urxente necesidade e aqueles cuxa atención sexa necesaria paira a xestión dos aeroportos.
• Outros pasaxeiros con reserva confirmada con Air Madrid de voos entre España e países iberoamericanos ou entre España e Romanía (en ambos os sentidos), sempre que soliciten realizar a viaxe antes das 24 horas do día 21 de decembro de 2006.

As primeiras recomendacións

As autoridades de consumo puxeron todos os seus medios ao alcance dos consumidores afectados, ofrecéndolles non só información de contacto paira atender as súas queixas ou trasladar as mesmas, vía telefónica, á Dirección Xeral de Aviación Civil, senón tamén os mecanismos paira interpor a reclamación correspondente ante a compañía aérea ou as autoridades competentes paira tramitalas, a través do correspondente formulario.

Desta forma, e a modo de exemplo, a Axencia Catalá de Consumo de Cataluña recomenda:

• Reclamar á compañía Air Madrid a devolución da totalidade do importe do billete ou ben solicitar que faciliten voo alternativo operado por calquera outra compañía aérea.
• En determinados casos, e en función da distancia, as compensacións económicas que prevé a normativa comunitaria sobre compensación e asistencia aos pasaxeiros aéreos en caso de denegación de embarque e de cancelación ou gran atraso de voos.
• As indemnizacións por danos e prexuízos que se poidan acreditar por parte dos afectados.

Desde algunhas organizacións de consumidores xa se empezou a actuar legalmente. Neste sentido, paira a OCU a responsabilidade da compañía Air Madrid é evidente, tendo a obrigación de devolver o importe íntegro dos billetes e de facerse cargo de todos os gastos derivados da súa decisión de suspender a actividade. A negativa da compañía aérea conduce irremediablemente a que os afectados teñan que acudir ante os tribunais de xustiza e estar sometidos a un longo e complexo procedemento xudicial, cuxos primeiros pasos foron iniciados por parte desta organización de consumidores tras a interposición dunha denuncia ante a Audiencia Nacional o mesmo día da cancelación unilateral dos servizos por parte da compañía aérea.

Desde a OCU lémbrase aos afectados que deben recompilar e conservar, a efectos de poder expor una reclamación, toda aquela documentación da que dispoñan, como poden ser billetes de avión, facturas, contratos, entre outros.

O amparo da normativa comunitaria

As normas comúns sobre compensación e asistencia aos pasaxeiros aéreos en caso de denegación de embarque e de cancelación dos voos está regulada por un Regulamento comunitario de 11 de febreiro de 2004.

A norma comunitaria prevé indemnizacións paira aqueles pasaxeiros aos que se denegou definitivamente o embarque contra a súa vontade. Neste sentido, os pasaxeiros aos que se denega o embarque contra a súa vontade teñen a posibilidade de cancelar os seus voos, con reembolso dos seus billetes, ou de proseguilos en condicións satisfactorias, así como o dereito a ser ben atendidos mentres esperan un voo posterior.

Ademais, deben reducirse os trastornos e molestias que ocasiona aos pasaxeiros a cancelación dun voo. A fin de alcanzar este obxectivo, os transportistas aéreos deben informar os pasaxeiros das cancelacións antes da hora de saída prevista. Doutra banda, os pasaxeiros cuxos voos queden cancelados han de ter a posibilidade de obter o reembolso dos billetes ou un transporte alternativo en condicións satisfactorias, e deben recibir atención adecuada mentres esperan un voo posterior. O transportista aéreo encargado de efectuar o voo unicamente está exento de non pagar a compensación económica correspondente se a cancelación débese a circunstancias extraordinarias que non poderían haberse evitado mesmo se se tomaron todas as medidas razoables.

As compensacións económicas ás que os pasaxeiros teñen dereito paira o suposto de cancelación de voos son as seguintes:

• 250 euros paira voos de até 1500 quilómetros;
• 400 euros paira todos os voos intracomunitarios de máis de 1500 quilómetros e paira todos os demais voos de entre 1500 e 3500 quilómetros;
• 600 euros paira todos os voos non comprendidos en a) ou b).

A distancia determinarase tomando como base o último destino ao que o pasaxeiro chegará con atraso en relación coa hora prevista debido á denegación de embarque ou á cancelación.

A reparación do dano moral

A protección dos consumidores non sería a adecuada se a indemnización á que teñen dereito non cubrise a totalidade dos danos e prexuízos padecidos. O consumidor ten dereito á reparación tamén do prexuízo moral derivado do incumprimento ou da mala execución das prestacións derivadas do transporte aéreo. Nestes supostos e ante as circunstancias que aconteceron coa crise de Air Madrid, os danos morais afectados son múltiples e cuantiosos.

O precedente máis inmediato do recoñecemento do dereito do consumidor á reparación do prexuízo moral estableceuno una sentenza do Tribunal de Xustiza das Comunidades Europeas ditada en data 20 de novembro de 2001 que interpreta a normativa comunitaria sobre viaxes, vacacións e circuítos combinados. Neste sentido, a resolución xudicial senta un precedente importante que reforza os dereitos dos consumidores afectados neste ámbito, obrigando aos operadores de viaxes a reparar o prexuízo moral causado pola perda do goce das vacacións e non só os danos físicos ou económicos padecidos, como sucedía até entón.