BOE do 11 de abril de 2020: modifícase o Plan Estatal de Vivenda 2018-2021 para incorporar medidas coas que facer fronte á COVID-19, como vén facendo case desde o inicio da crise sanitaria. Con todo, unha frase imprecisa fai saltar as alarmas entre moitos cidadáns, que perciben que se abre a porta á expropiación de vivendas privadas. Como explicamos neste artigo, a pesar das dúbidas iniciais, os expertos opinan que non se trata de dar vía libre a expropiacións, ao mesmo tempo que o Ministerio de Transportes, Mobilidade e Axenda Urbana sostén que implica obter vivendas en aluguer do sector privado para dar solucións habitacionales aos cidadáns máis vulnerables.
Pódenche expropiar unha casa?
A “bomba” explotou o 9 de abril, cando se aprobou a Orde TMA/336/2020, publicada dous días despois no BOE, que modifica o Plan Estatal de Vivenda con medidas urxentes complementarias para facer fronte á COVID-19. Entre as medidas sociais e económicas, o Goberno sinalou a existencia de axudas a potenciais beneficiarios sen casa sobre vivenda de titularidade privada. Utilizar vivenda privada? Como e en que casos? As dúbidas non tardaron en xurdir.
No noso país son moitos quen investiron en inmobles ou ben teñen unha segunda residencia na praia ou a montaña para pasar as súas vacacións (segundo datos de Avantia Inmobiliaria, en 2018 o 28 % da poboación posuía unha segunda vivenda). Moitos destes propietarios ven con temor, tras a confusión causada coa orde do Ministerio de Transportes, Mobilidade e Axenda Urbana, que estas propiedades privadas poidan pasar a mans do Goberno para aloxar nelas aos cidadáns máis vulnerables. É realmente así?
En opinión do avogado Juan Carlos Burguera, nas medidas aprobadas “non se consagrou o dereito á expropiación“, e o que se propuxo “non é dar vía libre ás expropiacións”. Do mesmo parecer é Vicente Magro, maxistrado da Sala do Penal do Tribunal Supremo, quen publica a súa interpretación xurídica do alcance das axudas sobre vivendas de titularidade privada. Nela sinala que non se está fixando unha intervención sobre a propiedade privada á marxe da voluntariedad do titular do inmoble. É dicir, sen que o propietario estea de acordo, non se utilizará a súa vivenda.
Imaxe: Ministerio de Transportes, Mobilidade e Axenda Urbana
O que di a orde ministerial
Por que se produciu a confusión ao redor das axudas aos inquilinos máis vulnerables? É un bulo malintencionado? De onde provén o malentendido? Na orixe do problema parece estar “unha confusa redacción da mencionada orde, que parecía deixar entrever a posibilidade de abrir a porta ás expropiacións”, explica Gerard Duelo, presidente do Consello Xeral dos Colexios de Axentes da Propiedade de España (APIs).
Como sinala o maxistrado do Tribunal Supremo, as opcións que se dan na orde ministerial para axudar aos potenciais beneficiarios son tres:
- 1. Pór a disposición do beneficiario unha vivenda de titularidade pública.
- 2. Cesión por un propietario á Administración pública dunha vivenda propia para que poida cedela en arrendamento, previo pago dunha cantidade ao titular, para os beneficiarios que decida a Administración das comunidades autónomas.
- 3. Subsidiariamente, e sempre en defecto das dúas primeiras opcións, a axuda poderá aplicarse sobre unha vivenda adecuada, de titularidade privada.
El quid da cuestión está no apartado 3. Unha primeira lectura dá pé a pensar que se aborda a posibilidade de proceder á ocupación de vivendas de titularidade privada “para dar cobertura á necesidade habitacional de determinados colectivos vulnerables como os de vítimas de violencia de xénero, de persoas obxecto de desafiuzamento da súa vivenda habitual, de persoas sen fogar e outras persoas especialmente vulnerables”. Así o temen propietarios e tamén nun principio os APIs.
Con todo, desde o propio Ministerio aclarouse a intencionalidade do precepto:
- A orde “non pretende unha ocupación inconsentida de propiedades privadas” por parte da Administración do Estado, nin abrir procesos expropiatorios con ese obxectivo.
- A intención é “autorizar ás comunidades autónomas a utilizar fondos do Plan Nacional da Vivenda (2018-2021)” coa finalidade de obter “do sector privado vivendas en aluguer e dar así solución habitacional coa máxima prontitude e axilidade”, tal e como explica Francisco Javier Martin, director xeral de Vivenda e Chan do Ministerio de Transportes, Mobilidade e Axenda urbana.
Que é unha expropiación? A expropiación consiste en un procedemento que se atopa regulado no artigo 33.3 da Constitución. Consiste en que, por utilidade pública ou interese social, o Estado desposúe a unha persoa de parte do seu patrimonio, compensándoa co pago dun prezo xusto. Os bens poden expropiarse para que pasen a ser explotados directamente polo Estado ou por un terceiro.
