O elevado prezo que aínda teñen os pisos en España fai que sexan numerosas as persoas que só poden acceder a este ben de primeira necesidade mediante a compra ou o aluguer dunha Vivenda de Protección Oficial (VPO). Pero o reducido número de construcións destas características, fronte á elevada cifra de solicitantes que se presentan cada vez que sae unha promoción, fai que poucos poidan gozar dunha casa protexida. O sorteo entre quen cumpren os requisitos mínimos é, para moitos, o medio máis equitativo de conseguir unha vivenda con axuda pública. Para outros, con todo, supón unha inxustiza deixar á sorte a adxudicación dun ben tan prezado como este e cren que debe primar o sistema de baremación.
Requisitos para participar no sorteo
É o soño de millóns de españois: escoitar no sorteo o número que se lles adxudicou na lista de demandantes de vivenda. Un número que lles permitirá acceder a comprar ou alugar un piso nunhas condicións alcanzables, en comparación cos que se poden adquirir ou arrendar sen axudas públicas. O sorteo é só un paso intermedio do proceso que se inicia coa presentación por parte do concello ou a comunidade autónoma dos requisitos que deben cumprir os cidadáns, e termina co pago da entrada da vivenda e as posteriores cotas mensuais.
Non todos os cidadáns poden participar no sorteo dun VPO. Para formar parte da lista de demandantes é necesario reunir as condicións que estean estipuladas nas bases. Entre estes requisitos atópase estar empadroado no municipio no que se sortea a vivenda, ás veces con condicións estritas como residir durante dez anos na localidade na que se construíu a casa. Con isto téntase primar que os residentes poidan quedar con máis facilidade no lugar onde viviron tradicionalmente. Tampouco quen xa sexan titulares dunha casa poden, como norma xeral, participar no sorteo.
A renda é outro dos criterios que se establecen para poder formar parte do proceso. En ocasións, quen menos diñeiro cobran están directamente excluídos, pois se supón que non poderán facer fronte ao pago da entrada e da hipoteca. É frecuente, mesmo, que con niveis de renda que non superan os 1.000 euros os solicitantes nin sequera cumpran os requisitos para poder formar parte das listas de admitidos que dan acceso ao proceso selectivo, ao que si poden optar, con todo, persoas que poderían comprarse unha vivenda libre.
Unha vez que os interesados presentasen a documentación que lles dea a posibilidade de conseguir unha vivenda protexida, as autoridades estudan os méritos achegados e, se son correctos, pasan a formar parte da lista de aspirantes. Tras un tempo para realizar as alegacións, os admitidos pasan a selo de maneira definitiva e asígnaselles un número para o sorteo.
Modalidades de sorteo
Chegado este punto, son varias as modalidades. A máis simple é aquela en a que a cada persoa ou unidade familiar outórgaselle un só número e todos os participantes teñen as mesmas posibilidades de que lles toque a vivenda.
Nalgúns municipios valoran, ademais, certas características do solicitante, como pode ser o feito de formar parte dunha familia monoparental, padecer algunha discapacidade, ser vítima de violencia de xénero, conformar unha familia numerosa ou vivir en condicións de marxinalidade, entre moitas outras, dependendo do que queira valorar cada localidade. Nestes casos, a cada aspirante daríaselle unha probabilidade máis e concursarían no sorteo con dous ou tres números. Así, non todos os solicitantes teñen as mesmas posibilidades, pois o proceso premia a quen pertencen os sectores máis desfavorecidos. Trataríase dun sorteo, pero cunha parte baremada.
Nalgúns casos danse máis probabilidades aos aspirantes que pertencen a sectores desfavorecidos
Outra opción consiste en sortear a maioría das vivendas tendo en conta as características xerais, e deixando outros pisos para asignalos directamente a determinadas persoas que o municipio elixiu tras estudar a súa situación.
Tamén é posible que o número de cidadáns con características especiais sexa elevado e utilícese outro método baseado en crear niveis integrados por persoas con similares características: por unha banda as que conformen o grupo xeral, por outra as familias numerosas, as persoas discapacitadas… A cada sector asígnaselle un número de casas e dentro de cada grupo realízase un sorteo distinto.
Defensores e detractores
Numerosos expertos en vivenda consideran que o sorteo é un sistema inxusto porque non respecta os principios de igualdade, equidade e solidariedade que deben primar cando se reparte un ben escaso que está destinado a cubrir as necesidades dun sector con menos medios económicos que a media e con máis dificultade para acceder a unha vivenda no mercado. Quen defenden esta postura engaden que o sorteo “dá plena igualdade a todos, cando o obxectivo é darlla a quen máis o necesita” e, como alternativa, propoñen un sistema no que se estableza unha relación xerárquica que dea prioridade a quen vivan nunha situación peor, de modo que obter unha vivenda protexida sexa un dereito e non cuestión de sorte. O sorteo non garante esta igualdade máis que cando introduce as cotas especiais. Mesmo desde o Ministerio de Vivenda barallan a posibilidade de facer desaparecer o sorteo como método único para asignar un piso, pois se considera un sistema inxusto. No futuro pode pódese seguir celebrando, pero xunto á baremación.
Outros consideran que é un mal necesario porque non hai un sistema mellor. Os defensores do sorteo cuestionan o sistema de baremación. Algunhas localidades dan unha gran importancia á orde en que os solicitantes se apuntaron na lista, co cal moitas persoas se alistan para ir gañando antigüidade aínda que nese momento non necesiten a vivenda. Pódese valorar isto como un mérito? É menos inxusto que o sorteo? Por outra banda, os criterios especiais que se teñen en conta son bastante cuestionables para os detractores do baremo, pois moitos pensan que as familias numerosas, monoparentais ou as persoas discapacitadas non teñen por que ser os únicos segmentos en recibir unha discriminación positiva. Moitos cidadáns non teñen fillos porque non teñen vivenda, e así ven dobremente discriminados Ademais, cada vez son máis as persoas que viven soas. Por que deixalas fose?
