Actualmente 34 bens mundiais que son Patrimonio da Humanidade, 18 culturais e 16 naturais, atópanse inscritos na lista de Patrimonio Mundial en Perigo que elabora o Comité do Patrimonio da Humanidade. Trátase dunha relación na que se inclúen todos os bens que expoñen problemas de conservación tanto por causas non previstas como desastres naturais e guerras ou por unha xestión e protección inadecuadas entre as que se atopan o turismo e o desenvolvemento urbanístico masivos e os danos ao medio ambiente. Dos 34 bens, que supoñen o 3,7% dos Bens Patrimonio declarados até agora no Mundo, catorce localízanse en África, seis en Asia e o Pacífico, cinco nos Estados Árabes, outro cinco en Latinoamérica e o Caribe e catro entre Europa e Norteamérica.
En 2010 pasaron a engrosar esta lista negra do Patrimonio a Catedral de Bagrati e o mosteiro de Ghelati en Xeorxia, debido a certas intervencións de reconstrución que teñen carácter irreversible e que afectan á súa integridade e autenticidade; o Parque Nacional de Everglades en Estados Unidos por mor da perda de caudal de auga, en parte por un uso incontrolado, que supuxo a degradación do seu ecosistema acuático; os Bosques chuviosos de Atsinanana en Madagascar, ameazados pola extracción ilegal de madeira e a caza furtiva de lémures, e por último as Tumbas dos reis de Buganda en Kasubi, que foron arrasadas por un incendio en marzo de 2010. Non todo foron malas noticias e este ano as Illas Galápagos abandonaron a lista e pasaron de novo a ter o mesmo status que posuían grazas á mellora da súa situación e ao compromiso mostrado polo goberno de Ecuador.
A voz de alarma
Os Estados membros da Convención sobre a protección do patrimonio, as organizacións non gobernamentais ou calquera grupo ou persoa poden alertar e informar o Comité do Patrimonio sobre a ameaza que sofre un ben determinado. O Comité, formado por 21 estados membros que son elixidos cada 4 ou 6 anos, valora se a alerta está xustificada e, tras comprobalo, decide si incluílo ou non na lista de Bens en perigo. En caso de incorporalo, o Comité adopta una serie de medidas protectoras e de mellora co país a fin de reintegrarlo á lista ordinaria. Formar parte da lista de bens en perigo supón certa vergoña paira o país afectado, máis se a falta de conservación e protección do ben é debido a neglixencias ou ao pouco interese e compromiso dedicado á súa conservación. Implica tamén que de non remediarse a situación que lle levou a ser declarado en perigo, o ben perde a cualificación de Patrimonio da Humanidade.
Vantaxes e beneficios económicos si, pero tamén compromiso
Os beneficios que supón paira una rexión ou país contar con monumentos, conxuntos arquitectónicos ou lugares declarados Patrimonio da Humanidade son difíciles de cuantificar en cifras pero é obvio que o seu status e marca son un reclamo turístico de primeira orde e implica una revalorización das zonas lindeiras. A modo de exemplo, só en España o turismo cultural atraeu en exclusiva en 2009 a 7,5 millóns de turistas. Na teoría, os Bens Patrimonio tamén contan coa máxima protección xurídica e os mellores mecanismos de xestión aínda que non se trata dunha especie de Champions League e os bens non perciben ningún diñeiro do exterior. O que si existe e debe perdurar é un compromiso de sensibilización e protección máxima por parte do país, rexión, cidade ou lugar que acolle o legado.
Que se entende por Patrimonio inmaterial?
No ano 1999 a UNESCO pon en marcha o Programa de Obras Mestras de Patrimonio Oral e Inmaterial da Humanidade e desde 2003 a Comisión de Cultura do organismo internacional decide por consenso salvagárdaa do Patrimonio Cultural Inmaterial. O patrimonio cultural non é limitante a monumentos, conxuntos artísticos ou coleccións, senón que tamén acolle tradicións e expresións herdadas dos nosos antepasados e transmitidas entre xeracións. A UNESCO comprende como patrimonio inmaterial as tradicións orais, artes do espectáculo, usos sociais, rituais, actos festivos, coñecementos e prácticas relativos á natureza e o universo, e saberes e técnicas vinculados á artesanía tradicional.
En España aos 42 Bens culturais e naturais súmanse outros 9 Bens inmateriais: o misterio de Elxe, a Patum de Berga, o Asubío Gomero, os Tribunais de Regadores e desde 2010 tamén o Flamenco, o Canto da Sibila, os Castells, a dieta mediterránea e a cetraría. Estes dous últimos compartidos con máis países.
España, a segunda do Mundo tras Italia con 42 Bens culturais e naturais
En 1984 inauguraron a lista española de Bens Patrimonio da Humanidade o conxunto histórico da Alhambra e os Xardíns do Generalife, a catedral de Burgos, a mesquita de Córdoba, o mosteiro e Real Sitio del Escorial e a obra de Gaudí. En 26 anos o conxunto de bens aumentou até os 42, o 90% deles culturais. Os últimos en incorporarse foron a Torre de Hércules e os Xacementos de Arte Prehistórica do Val do Côa e Sega Verde, o que sitúa ao noso país na segunda posición, tras Italia e superando a países como China, Francia, Alemaña, etc.
O Camiño de Santiago Francés en risco
O Camiño de Santiago Francés e o seu ramal denominado comunmente Aragonés penetran desde Francia e percorren Aragón, Navarra ?onde se xuntan- A Rioxa, Castela e León e Galicia. Esta ruta milenaria de peregrinación que supón un fluxo constante de arte, ideas e cultura foi declarada Patrimonio da Humanidade no ano 1993. Só este ano Santo, o Camiño Francés foi percorrido por preto de 190.000 persoas e é o de maior afluencia con máis do 70% de peregrinos. Desde a súa declaración o Camiño de Santiago, que ten una lonxitude de 925 quilómetros desde Roncesvalles e Somport até Santiago, viu como a construción de novos viarios e autovías, os trazados da AVE, as urbanizacións, os polígonos, os parques de enerxías renovables, etc, interpúñanse no seu percorrido ou degradaban a súa contorna.
O comité español do Consello Internacional de Monumentos e Sitios (ICOMOS), organización asesora da UNESCO en materia de patrimonio cultural, xa alertou en varias ocasións sobre algunhas actuacións que ameazan o itinerario xacobeo. Entre elas a proposta de recrecimiento do encoro de Yesa, que afectaría a máis de 20 quilómetros do tramo aragonés e a varios monumentos de incalculable valor, e a construción dun polígono industrial no Pino que obrigou a desviar o itinerario nas proximidades de Santiago de Compostela. Alguén imaxina una urbanización de encostados en pleno Parque Nacional de Ordesa e Monte Perdido ou un polígono na chaira do Mosteiro e Real Sitio del Escorial? Sensibilizados por máis dunha decena de actuacións que danaron a integridade da ruta e outras ameazas futuras a Asociación Galega de Amigos do Camiño de Santiago (AGACS) vai solicitar de maneira urxente á UNESCO, a través do Comité Executivo Internacional de ICOMOS, a inclusión do Camiño de Santiago na Lista de Patrimonio Mundial en Perigo. En palabras do seu Presidente, José Antonio de Rísea, “una solicitude que non busca facer ningún dano senón que sirva para que os responsables de evitar todos estes atentados cumpran co seu deber e tómese conciencia”. A solicitude, que está acompañada de material gráfico e documental vai ser presentada nunha rolda de prensa que terá lugar en Santiago de Compostela o sábado 18 de decembro.
Crees que o Camiño de Santiago é un ben ameazado e debería incluírse na lista de Patrimonio Mundial en Perigo? Podes dar a túa opinión participando no tema foro dedicado en exclusiva paira este tema.
Convidámosche tamén a visitar a guía sobre os Bens Patrimonio da Humanidade en España.
