Azken urteotan, aurrerapauso handia egin da ezgaitasuna duten pertsonen aisiarako aukera-berdintasunean. Baina oraindik ere ezinbestekoa da pertsonek, elkarteek, erakunde publiko eta pribatuek eta komunikabideek batera lan egitea, Konstituzioan aitortutako eskubide garrantzitsu horri buruz sentsibilizatzeko. Guztion artean lortu behar dugu aisialdi inklusiboaz hitz egiteari uztea eta pertsona guztientzako aisialdiaz soilik hitz egitea. Helburua bete dugula adierazten duen lagina litzateke. Horregatik, María José Hermidak (terapeuta okupazionala) eta Noelia Parentek (gizarte-hezitzailea), Compostela Sarelako Garuneko Dano Elkarteko kideak, ondoko lerroetan aztertzen dute aisiak guztiontzat duen garrantzia, ezintasunen bat duten pertsonek, eta, bereziki, hartutako garuneko kaltea dutenek, zer oztopo dituzten aisialdiaz gozatzeko, eta nola erraztu eta indartu daitezkeen.
Aisiaren garrantzia
Aisia eta gozamena pertsonen bizitzaren funtsezko alderdia da. Hala aitortzen du Osasunaren Mundu Erakundeak (OME), gizakiaren garapen egokirako funtsezko aisialdi-denboratzat hartzen baitu, oreka psikiko eta sozialerako oinarrizkotzat. Are gehiago, frogatu da denbora hori behar bezala hartzeak gaixotasunak prebenitzen dituela, sormena areagotzen duela eta bizi-kalitatea hobetzen duela.
Bestalde, Espainiako Konstituzioak I. kapituluko 43. artikuluan zehazten du botere publikoek aisialdiaren erabilera egokia erraztuko dutela.
Robert L irakasleek definitutako bizi-kalitatearen dimentsioetan. Schalock-ek eta Miguel Ángel Verdugok aisia osatzen duten zortzi dimentsioetako baten, ‘Ongizate Fisikoarenaren’, funtsezko osagai gisa hartzen dute. Eta zuzenean lotzen da beste dimentsio batzuekin, hala nola “Ongizate Emozionala” eta “Pertsonen arteko Harremanak”, gure denbora gozatzeak plazera, gogobetetzea eta gure elkarrekintza eta harreman sozialak bultzatzen baititu.
Garrantzitsua da nabarmentzea pertsona orok, oinarrizko beharrak, segurtasuna eta babesa (Maslowren piramidea) ziurtatuta dituenean, bere gizarte-premiak asetzen hasten dela, aisiak eta aisiak zeregin nagusi bat baitute. Bere harremanen, aisiaren eta hartaz gozatzeko gaitasunaren eta aukeraren kalitateari esker, egunerokoa interesgarriagoa da, eta errutinatik ateratzen da, egunerokoarekin haustuz.
Kalitatezko aisialdia galarazten duten oztopoak
Teoria argia den arren, praktikan jartzea oztopo-lasterketa bihurtzen da ezintasunak dituzten pertsonei buruz ari garenean. Eguneroko bizitzan, hartutako kalte zerebrala duten pertsonek oztopoak izaten dituzte kalitatezko aisialdirako.
Horren arrazoia ez da oztopo arkitektonikoak bakarrik, agian guztien artean ikusgarrienak, baizik eta informazioa eskuratzeko mugak, plangintza-arazoak, ekimenik eza edo aisialdiko jarduera batean parte hartzeko apatia. Azken oztopo horiek ondorio ikusezinez hitz egiten dute, begi hutsez ikusten ez direnak, baina garuneko kaltea duen pertsonaren egunerokotasunean ere eragina dutenak, erabakiak hartzeko, informazioa ulertzeko, komunikatzeko edo gogo-aldartean eragina baitute.
Gainera, kontuan hartu behar dira pertsonaren ingurune fisikoa eta pertsonen arteko harremanak. Pertsona askok beren aisia-jarduerak mugatuta aurkitzen dituzte bizi diren tokitik, hala nola, landa-eremu bat edo garraio-komunikazio gutxi duen eremu bat, edo jarduera egiten ari diren bitartean hura eramaten edo laguntzen duen beste pertsona baten mende.
Aisia errazteko aplikazioen eta baliabideen gida
Jarraian, garuneko kalteak dituzten pertsonek eta haien familiek aisialdiaz eta aisialdiaz gozatzeko kontsulta ditzaketen baliabide batzuk deskribatuko ditugu:
- Equalitas Vitae-ek eskaintzen duen turismoa. Hotelei, landa-etxeei eta landa-turismoari buruzko informazio egokitua eta irisgarria duen aplikazioa da. Kirol egokituari buruzko informazioa, hondartza irisgarriak, ibilbide kulturalak, museo irisgarriak eta naturgune irisgarriak ere badituzte.
- Discapnet. Urritasuna duten Pertsonen Atarian oso leku interesgarriak aurki daitezke, bai Espainian bai nazioartean.
- DisplaceTool. Aniztasun funtzionala duten pertsonentzako aplikazio mugikor honi esker, hirian dauden oztopo arkitektonikorik gabeko guneak aurki daitezke. Kategoriaka edo mapan bertan dagoen lokalizazioaren distantzia-erradioaren bidez aurki daitezke. Eremu publikoan mugikortasun murriztua duten pertsonentzako erreserbatutako plazei buruzko informazioa ere badu, baita elkarte eta garraio egokituen zerrenda ere.
- Behin-behinekoa. Aplikazio honekin munduko edozein tokitan hainbat gertaera aurki daitezke. Kontzertuen, arte-erakusketen, jaialdien eta ikuskizunen berri ematen du. Eta jakinarazten du egiten ari diren edo laster egingo diren ekitaldien berri. Gainera, ordutegia, data, kokalekua eta nola iritsi erakusten du.
Baliabide horiekin batera, garrantzitsua litzateke laguntzaile pertsonalen sare bat izatea, garuneko lesioa duten pertsonei aisialdiko jardueretan lagun diezaiekeena, familiakoren baten edo bere inguruko beste pertsonaren baten mende egon beharrik gabe hartaz gozatzeko, autonomia eta autodeterminazio handiagoa lortuz.
Ezgaitasunak dituzten pertsonen aisialdiari buruzko erronka eta galdera erabakigarriak
Orain arte, bide luzea egin da ezgaitasunak dituzten pertsonen aisiarako aukera-berdintasuna lortzeko. Hala ere, kontuan hartu behar dira Estatistika Institutu Nazionalak (INE) gizarteratzeari eta osasunari buruz 2012an egindako inkestaren datuak. Horietan adierazten da urritasuna duten pertsonen % 69k kultura-jardueretan parte hartzeko aukera mugatua duela. Horretarako dauden oztopo nagusiak hauek dira:
- jardueraren tokira iristeko egin behar duten distantzia (% 33).
- nork bere buruarengan edo besteengan konfiantzarik ez izatea (% 31).
- eraikinetan sartzeko edo mugitzeko zailtasunak (% 30).
- garraio egokirik ez izatea (% 25).
- ezagutza edo informazio eskuragarririk eza (%22).
Horregatik guztiagatik, beharrezkoa da pertsonek, elkarteek, erakunde publiko eta pribatuek, komunikabideek eta abarrek elkarrekin lan egitea, aisia eta aisia inklusiboa izan beharrean pertsona guztientzako aisialdiaz bakarrik hitz egin dadin.
Gogoeta egin eta galdera hauei erantzun behar diegu: Haiek aukeratzen dute? Berdintasunean tratatzen dira? Pertsona guztientzat guztiz prestatuta eta eskuragarri dauden azpiegiturak ditugu? Azken batean: pertsona guztiengan pentsatzen al da turismo zerbitzuak sortu edo eskaintzen direnean?
