Gutxi dira inoiz erosi ez dutenak Espainian dauden milaka merkatu txikietako batean. Hala, txikizkako merkataritzaren kategoria berezi batean parte hartzen dute, kaleko salmenta. Saltzen den produktu-mota eta postuen kokapena baino gehiago, establezimendu finko batera jotzen duten kontsumitzaileen eskubideak berberak dira. Besteak beste, ondoren gogorarazten den moduan, faktura eta prezio-zerrenda eska daitezke, baita produktua epe jakin batean itzuli ere, akastuna bada.
Zer da salmenta ibiltaria
Legezko merkatu batean erosiz gero, denda iraunkor batean egiteko eskubide berberak izango dira
Erdi Arotik, jaun feudalek era guztietako produktuak saltzeko merkatu txikiak martxan jartzeko baimena eman zuten. Denboraren poderioz, kaleko salmentaren kontzeptua distortsionatu egin da, batez ere “top manta” eta legez kanpoko beste saltzaile batzuk agertu zirenetik, ez baitute zerikusirik jarduera horrekin. Produktu faltsuen eta legez kanpoko kopien merkataritza ugaritzen ari denez, kontsumitzaileak argi izan behar du noiz den egia legezko saltzaile ibiltari batek.
Merkataritza ibiltaria establezimendu komertzial iraunkorretik kanpo egiten da; beraz, instalazio desmuntagarriak, eramangarriak edo mugikorrak erabiltzen ditu. Hainbat modalitate daude:
Aldizka edo noizean behin saltoki edo instalazio desmuntagarrietan, mugikorretan edo erdimugikorretan antolatzen diren udal-merkatu txikiak.
Jai herrikoiak ospatzeko toki edo espazio erreserbatuetan, salbuespen gisa, muntatzen diren postuak.
Aldi baterako baimendutako saltokiak, merkaturatutako produktuaren denboraldian bakarrik.
Ibilgailuen kalez kaleko salmenta ibiltaria, udalek baimendua.
Nekazariek beren produktuak zuzenean saltzea, udalek baimenduta.
Kalez kaleko salmentako modalitate tipikoena eta ezagunena merkatu txikiak dira, eta udalek baimendu behar dituzte. Udalak arduratuko dira kalez kaleko salmenta, azoka egiten den eguna eta ordutegia zein diren. Gainera, 50.000 biztanletik beherako udalerrietako administrazio horiek edo merkataritzako ekipamendu nahikorik ez dutenek bide publikoan edo zenbait orube, gune libre eta berdegunetan kamioi-dendak kalez kaleko salmenta baimendu dezakete.
Zer produktu eros daitezkeen
Udal-arauek kaleko salmentarako baimendutako produktuak zein diren adierazten dute. Bi kategoria daude merkataritza mota horren zatirik handiena: ehungintza eta elikadura.
Oro har, ehun-produktuen salmenta ez dago baldintza askoren mende, baina jatorrizko produktuak izan behar dute, ez kopiak, ezta, jakina, lapurtutako objektuak ere. Gainera, arropa guztiek etiketa eduki behar dute, eta horrek esan nahi du bermea duen artikulua dela.
Eskakizunak handiagoak dira elikadurarekin lotutako produktuetan. Kontuan hartu behar da merkatu txikietan ezin direla saldu beren ezaugarri bereziengatik osasun-arriskua dakarten produktuak. Oro har, ez dira sartzen haragiak, hegaztiak eta ehiza freskoak, hoztuak eta izoztuak; arrain eta itsaski freskoak, hoztuak eta izoztuak; gazta freskoak, gaztanbera, esne-gaina, gurina, jogurta eta beste esneki fresko batzuk. Produktu horiek saltzea baino ez da baimentzen, baldin eta hozteko instalazio egokiak badaude eta produktuak ongi ontziratuta badaude.
Legeria: eskubideak eta betebeharrak
Udalak dira merkataritza ibiltaria arautzen duten araudiak egiteko ahalmena dutenak, eta, beraz, oso zaila da mota horretako salmentei aplikatzen zaizkien baldintza komunak aipatzea. Udal-araudien gainetik, badira autonomia-erkidegoek agintzen dituzten lege orokorrak, baina, hala ere, oso erreklamatuta daude, eta 2014rako espero da. Oraindik ez dago araudi orokorrik merkatari horien jarduteko modua adierazten duenik.
Produktu guztiek etiketatuta egon behar dute, eta prezioa adierazi behar dute
Oro har, udal-arauek eskatzen diete saltzaile ibiltariei jendaurrean erakusteko, behar adinako nabarmenduz, uneko ekitaldiari dagokion kaleko salmenta-baimena (urtero berritu behar dena), eta fakturak, merkataritzako produktuei dagozkien legezko baldintza eta erosketa-agiri guztiekin.
Salgaien salmenta-prezioak ere jendaurrean eduki behar dituzte, eta merkataritza-mota horretarako udal-ordenantzek ezartzen dituzten zergak ordainduta eduki behar dituzte. Jarduera publiko batean egiten dutenez, saltzaile ibiltariek tasak ordaindu behar dituzte, udalerri batzuetatik besteetara aldatzen direnak, beren negoziorako behar duten lekuaren arabera.
1. Kontsumitzaileen eskubideak:
Bezero batek merkatu komertzial bateko legezko denda horietako batean produktu bat erosten badu, establezimendu komertzial iraunkor batean erosten duenean dituen eskubide berberak ditu.
Egokitzat jotzen badu, erosketa-faktura eska dezake, eta saltzaileak ez dio eman behar.
Gainera, produktuak akatsen bat badu, produktua itzultzeko eskubidea du. Legezko saltzaile ibiltariek merkantzia egoera onean eskaini behar dute, dagozkien kaxa eta guzti, eta ondo ordenatuta.
Kontsumitzaileen eskura jarritako produktu guztiek etiketatuta egon behar dute, eta prezioa adierazi behar dute. Nahitaezkoa da ez bakarrik azken zenbatekoa adieraztea, baita produktu bakoitzaren neurri-unitateko kostua ere. Hau da, produktu bakoitzean, salmenta-prezioaz gain, BEZ eta beste zerga batzuk ere agertu behar dira, kilogramo bat, litro bat, metro karratu bat edo produktuaren metro kubiko bat. Ez da derrigorrezkoa artelanen eta zaharkinen prezioa erakustea.
Bezeroaren eta merkatariaren arteko edozein arazo konpontzeko, elkarrizketa da lehen aukera. Bide hori aldeko emaitzarik gabe agortzen denean bakarrik eska daiteke erreklamazio-orria.
Kontsumitzaileen eskubideak, aldiz, ez dira deusezak legez kanpoko saltzaile ibiltari batean objektu bat erosten dutenean (adibidez, “top manta” herrikoiak edo janari-edariak goizaldean saltzen dituzten pertsonak, diskoteka edo pubetan, hirietan).
2. Merkatariak bete beharreko baldintzak:
- Merkatalgile ibiltari bat legezkotzat jo ahal izateko, Jarduera Ekonomikoen gaineko Zergan alta emanda egon behar du eta haren egiaztagiria eduki behar du.
Era berean, dagokion Gizarte Segurantzako erregimenean egon behar du, dagokion egoitza-baimenaz eta norberaren konturako lanaz baliatu behar du, espainiar nazionalitatea ez badu, eta kaleko salmenta-jarduera garatzeko udal-tasak ordainduta eduki behar ditu.
Nolanahi ere, kaleko salmenta udal-ordenantzek izendatutako merkatuetan bakarrik egin daiteke.
Ez da inola ere kaleko salmentatzat hartuko etxez etxeko salmenta, urrutiko salmenta, noizbehinkako salmenta eta horretarako prestatutako makinen bidezko salmenta automatikoa. Halaber, ez da salmenta baimendurik egiten hondartzetan merkatari batzuk egiten dituztenak, publikoak edo lepokoak publikoaren esku jartzen dituztenean edo oinezkoei zerbitzu jakin batzuk ematen dizkietenean, ile-apaindegia edo masajeak.
