Mugarik Gabeko Medikuen, Extremadurako Saharako Herriaren Lagunen Elkartearen eta Mundubaten lankideen azken bahiketek agerian utzi dituzte, besteak beste, lan egiten duten segurtasun-ezaren baldintzak edo, gutxienez, arrisku hori. Lehenengo kasuan, bi langile logista Dadaab-eko (Kenya) errefuxiatu-kanpamentu batean izandako eraso baten ondoren harrapatu dituzte urriaren 13tik. Gertakariaren ondorioz, erakundeko gidari bat zauritu egin zen. Handik hamar egunera, Tindoufeko errefuxiatu-esparruetan, Saharako Herriaren Adiskideen Elkarteko lankide bat, Mundubat-eko lankide bat eta Italiako lankide bat bahitu zituzten; Danimarkako GKE bat (Daniar Desminatu Taldea) baino hiru lankide gehiago ere bahitu zituzten Somaliako iparraldean. Gertaera horiei beste hainbeste gehitzen zaizkie, 15 urtean bahitutako 53 lankide espainiar guztira. Kasu horiek saihesteko, Gobernuz Kanpoko Erakundeek segurtasun-arau oso murriztaileak betetzera behartzen dituzte lankideak, baina arau horiek funtsezkoak dira beren segurtasunerako.
Lankideen arriskuak
Urriaren 13an, Mugarik Gabeko Medikuetatik (MSF) erbesteratutako bi langile bahitu zituzten Dadaab-eko (Kenya) errefuxiatu-eremu somalistetan. Gertaera horren ondorioz, nazioarteko langile batzuk ebakuatu egin ziren, eta If2 eremuko jarduerak aldi baterako eten ziren. Hamar egun geroago, urriaren 23ko gauean, Mundubateko beste hiru lankide, Saharako Herriaren Lagunen Extremadurako Elkartea eta CCISPP erakunde italiarra preso hartu zituzten Aljeriako hego-mendebaldeko errefuxiatu sahararren kanpamentuetan. Hilaren 25ean, Grupo de Desminado Danések (Danish Demining Group, DDG) beste hiru lankide bahitu zituen Somaliako iparraldean.
Antzeko gertakarien hirukote horrek zalantzan jartzen du langileen segurtasuna, baina, batez ere, umezurtz bat zaintzen duten biztanleak uzten ditu. Eragindako erakunde bakar batek ere ez du egin adierazpen horiek egin ondoren, askapen-prozesuetan ez eragiteko, baina denek nabarmendu dute lankide boluntarioek lekuan bertan egiten duten lan garrantzitsua. MSFk bere lankideen askatasuna eskatu du; Mundubatek, berriz, eskertu egin ditu "partikularrek eta hainbat erakunde eta erakundek emandako laguntza, elkartasuna eta maitasuna", eta agintarien kudeaketak aintzat hartu dituela adierazi du, "amaiera zoriontsua lortzeko".
Zorte txarragoa izan dute ACNUReko hiru langilek Kandaharren (Afganistan). Joan den urriaren 31n, erakundearen bulegoen aurkako eraso antolatu batek hil egin zuen eta beste bi langileri zauriak eragin zizkien. "Horrek agerian uzten du langile humanitarioek Afganistanen duten arrisku handia", adierazi zuen Antonio Guterres goi-komisarioak. ACNURek Afganistanen lan egiten du laurogeiko hamarkadatik, errefuxiatuen itzulera errazteko eta desplazatuei laguntza emateko.
Lankideen segurtasun protokoloa
Lankide Boluntarioen Elkarte Profesionalak (APC) egun hauetan gogorarazi du lankideak, batez ere, kanpoko lankidetzako langileak direla eta, halakotzat, "era guztietako arriskuen eraginpean daudela, dela osasunari, dela istripuz, dela psikologikoki, hondamendi naturalei, bahiketei eta aurreikusteko zaila den beste arrisku batzuei dagokienez". Hala ere, onartu du arrisku horiei aurrea hartzeko zailtasunak ez duela esan nahi "horretarako neurririk egokienak hartuz" ezin denik egin. Hori dela eta, garapenerako nazioarteko lankidetzan diharduten erakundeei eskatu die, bai publikoak bai pribatuak, "oso serioski har dezatela arrisku profesionalak prebenituko dituzten segurtasun-protokolo zorrotzak", eremu gatazkatsuenetan egin beharreko esku-hartzea "segurtasun-baldintza onargarrietan egin dadin, bai lankideentzat, bai gainerakoentzat".
Erakundeko idazkariak, Alberto Gómezek, gogorarazi du Lankidearen Estatutuak berak, 3. artikuluan, "helmugako herrialdeko oinarrizko segurtasun arauen" beharra jasotzen duela. Hala ere, uste du GKE guztiek (bai, gehienek) ez dutela herrialdekako segurtasun-dokumenturik. "Horregatik deitzen diegu denei protokolo edo arau horiek betetzeko", dio.
GKE batek abiarazten duen proiektu bakoitzak bere segurtasun-protokoloa du jatorritik kanpoko herrialdeetan
Jatorritik kanpoko herrialdeetan GKE bat martxan jartzen duen proiektu bakoitzak bere segurtasun-protokoloa du, herrialde guztietarako aurreikusitako arau orokorrekin bat datorrena. Lankide guztiek nahitaez bete behar dituzte jarraibide horiek, eta, helburutik abiatu aurretik, dokumentu edo printzipio-gutun bat sinatu behar dute, segurtasun-arauak ezagutzen dituztela eta horiek betetzeko konpromisoa hartzen dutela baieztatzeko. "Bai misioaren hasieran, bai lurraldera iristean, zorrotz jarraitu beharreko segurtasun-arloko jarraibide egokiak jasotzen dituzte", nabarmendu zuen 2007an Mugarik Gabeko Medikuak (MSF), Bossason (Somalia) erbesteratutako bi pertsona bahitu ondoren.
Erakunde hori etengabe ari da lanean segurtasun-protokolo horiek garatzen eta jarduten duen herrialdeetako erakundeak onartzen. José Antonio Bastos MSFko presidenteak Dadaaben bahiketa egin ondoren azaldu zuen bezala, segurtasun-gorabehera bat gertatzen denean, krisi-batzorde bat sortu da, hura kudeatzeko. Protokolo horien arabera, funtsezkoak ez diren langileak kanporatzen dira, eta funtsezko staffa, berriz, eragiketak mantentzeko geratzen da, eta, aldi berean, egoera eta jarraituko diren urratsak ebaluatzen dira.
Segurtasuna funtsezko faktorea da edozein zereginetan. Batzuetan, arauak oso murriztaileak eta betetzeko zailak izan daitezke, baina funtsezkoak dira. Lankideek lan egiten duten GKEak hori horrela dela ziurtatu behar du. Bere eginkizunetako bat langileen segurtasuna zaintzea da, eta beti prest egotea misioan sor daitezkeen arazoei erantzuteko. Gainera, proiektuaren arduradunak baimena du segurtasun-arauak errespetatzen ez dituen edozein kide bere ekipotik kentzeko.
Lankideek debekatua dute ibilgailua gidatzea eta ordu jakin batean itzuli behar dute etxera.
"Oro har, jendea oso babestuta dago. Segurtasunik ezaren susmorik txikiena bada, beharrezko neurriak hartzen dira", esan zion Eroskik Gosearen aurkako Ekintzarako Giza Baliabideen Hautaketako (ACH) saileko arduradun Silvina Campaninik, 2007an izandako gertakariaren ondoren. Orduan GKE horrekin lan egiten zuten ia 5.500 pertsonetatik, erakundeak baja bakarra izan zuen bere ibilbide osoan. 2007ko abenduaren 31n, GKEren ibilgailu batek hainbat tiro jaso zituen Burundin. Barruan, erizain nutrizionista bat eta psikologo bat zihoazen, zaurien ondorioz hil zena.
Horrelako gorabeherarik ez gertatzeko, lankideek, oro har, debekatuta dute ibilgailua gidatzea. Gidari profesional batek egin behar du beti, tokiko errepideak eta bideak ondo ezagutzen baditu. Gainera, GKEaren etxera itzultzeko ordua dute, beti telefono bat edo harremanetarako irrati bat eraman behar dute, irteera jakin batzuetan lagunduta joan eta leku publiko batzuetara ez joatea (herrialde batzuetan, debekatuta dago azoketara joatea). Proiektu bakoitzak joan-etorrietarako arau zehatzak ere ezartzen ditu: zein errepide erabili behar diren, zein ordutan eta bidaia batean basearekin zenbat denboran jarri behar den harremanetan, besteak beste. Oso ezegonkorrak diren testuinguruetan, protokolo horiek ia egunero berrikusten dira.
