Artigo traducido por un sistema de tradución automática. Máis información aquí.

Entrevista

María Anxos Durán, Catedrática de Socioloxía e Profesora de Investigación do Consello Superior de Investigacións Científicas

A ama de casa é un dos grandes motores da economía
Por EROSKI Consumer 15 de Febreiro de 2008
Img mangelesduran
Imagen: CONSUMER EROSKI

María Anxos Durán, 64 anos, é unha das grandes pioneiras no campo da investigación social en España e unha das sociólogas máis internacionais coas que contamos. A súa extensa obra foi publicada en inglés, francés, alemán, portugués, italiano e catalán. Foi Premio Nacional de Investigación en 2002. Autora de numerosos libros e publicacións relacionados coa muller e a súa contorna sociolaboral e familiar, o emprego do tempo e a economía da saúde, nun dos seus últimos traballos (“Cóntaa satélite do traballo non remunerado na Comunidade de Madrid”), analizou o traballo non remunerado da ama de casa e o seu impacto na economía española.

Cal é o alcance do traballo das amas de casa para a economía de España?

No estudo “Cóntaa satélite” analízase en profundidade o papel que teñen as amas de casa na economía e chégase á conclusión de que este colectivo representa o gran motor, non só da economía, senón da supervivencia dos fogares. Cuantificar o valor monetario do traballo doméstico é unha tarefa moi complexa, pero se se calculase un salario bruto medio por cada hora que as españolas empregan niso, o seu valor monetario sería duns 424.140 millóns de euros (case a metade do produto interior bruto español).

Non é xusto que, a pesar desta importancia, ata agora este feito pasase inadvertido para a economía porque non se estudou suficientemente este mercado. E non se ten en conta que o traballo non remunerado, incluíndo o voluntariado, supón en España o 60,71% do Produto Interior Bruto (PIB). Un traballo que en torno ao 80% fan as mulleres.

Tendo en conta estas cifras, sería posible reivindicar un soldo para as amas de casa e nais de familia? E algún outro tipo de prestación de tipo social?

É difícil falar de pór un soldo e dos dereitos laborais das amas de casa, porque non están contratadas. E pór un salario non é posible, xa que o volume de traballo que asumen representa case un 50% do Produto Interior Bruto (PIB). O cálculo realizouse tendo en conta as horas de traballo efectivo realizado: Unhas 3.000 horas anuais por fogar, das que o 70% son asumidas polas mulleres; desas 3.000 horas, 1.000 dedícanse a ir á compra, cociñar e alimentar a nenos e anciáns. Pero, aínda así, é imposible propor un soldo, porque un traballo só se paga cando beneficia a outros, e o doméstico, teoricamente, beneficia a un mesmo e á familia. Quen pagaría a esa persoa? De onde sairía ese diñeiro?

Habería que sacalo dun aumento de impostos. É verdade que, por cada hora remunerada en España, trabállanse dúas sen remunerar. Pero o fundamental sería compartir esas tarefas e buscar fórmulas que se axusten ás distintas situacións. Na miña opinión, coñecer o valor económico deste traballo non debe levar a pedir un soldo, senón que é necesario coñecelo para planificar as políticas sociais oportunas. Nalgúns casos habería que pagar subvencións, que o Estado procure máis servizos de apoio, e por tanto crear máis emprego neste ámbito.

Hai algún país onde se recoñeza e se renumere o traballo da ama de casa?

Actualmente non, pero si se pode falar de países onde se conceden máis axudas ás familias con cargas familiares, máis axudas por ter un maior número de nenos, o que en definitiva non só beneficia á muller para que poida crecer profesionalmente, senón que axuda fundamentalmente ao conxunto da familia e á sociedade en xeral.

Se se calculase un salario medio por cada hora que as españolas empregan en traballo doméstico, o seu valor monetario sería duns 424.140 millóns de euros, a metade do PIB

Agora, coa recentemente aprobada Lei de Dependencia, concederase unha axuda ou soldo á persoa coidadora. Sería viable unha lei similar na que se ofrecese unha axuda polo coidado de nenos menores que dependan dunha ama de casa?

Non exactamente. Primeiro haberá que ver como se desenvolve a Lei de Dependencia. É un bo paso, e hai que apoiala porque garante a vida dos que coidan dos demais. Hai que valorar o traballo tan importante que están a realizar e non condenalos á pobreza e a soidade, porque é unha honra e un heroísmo, e grazas a estas persoas os demais estamos mellor. Para iso, tamén é necesario un cambio de mentalidade na nosa sociedade, que leve a compartir a atención e o coidado das persoas necesitadas. Este é un problema que vai ir en aumento a causa do progresivo envellecemento da poboación. A todos, máis tarde ou máis cedo, e nalgún momento das nosas vidas, tocaranos coidar de alguén.

O concepto clásico de familia está a cambiar e hoxe, afortunadamente, non se dan esas situacións da España rural onde mesmo con cinco ou seis anos as nenas xa non ían á escola para coidar dos seus irmáns. Por sorte, a familia de hoxe baséase máis na amizade, e hai que ter un inmenso respecto por todo aquel que coida de alguén independentemente do vínculo legal ou non, que lle una á persoa afectada. Aínda que pór en marcha a Lei de Dependencia resulte moi caro é moi necesario, e será moi beneficioso para todos mellorar esta realidade.

Á falta de salario, as amas de casa deben engadir un problema máis: Que facer cando chega a idade de xubilación?

A ama de casa, cando chega á idade de xubilación, segue traballando o mesmo ou en maior medida, porque en moitos casos nestas idades coinciden co coidado dos netos ou pais maiores. Hai que enfrontarse a iso sendo previsoras e buscar fórmulas voluntarias, mediante a contratación de pólizas privadas, por exemplo. E pedir máis subvencións públicas, reivindicar máis axudas ou facer como en comunidades como a valenciana, onde se asinou un acordo con entidades bancarias e aseguradoras, para que a ama de casa ou toda aquela persoa que non cotizase á Seguridade Social, poida asegurarse por unha módica cantidade ao mes, unha futura pensión para cando chegue a idade da súa xubilación.

Para afrontar a súa xubilación unha ama de casa pode recorrer á contratación de pólizas privadas, pedir máis subvencións públicas e reivindicar máis axudas

Que opinión merécelle a Lei de Conciliación Familiar e Laboral?

Está ben en canto a intención e, do mesmo xeito que a Lei de Dependencia, ten un gran valor que se recoñeceu esta necesidade, porque é un problema político e público. O que pasou coa conciliación é que gañou a respetabilidad, e de ser un tema privado converteuse nun problema público e, polo menos, deixou de ser unha “enfermidade” individual. Pero existen problemas organizativos, non individuais, que ten unha moi difícil solución. Entre outras cousas, porque a maneira que se inventou en España para conciliar é non ter nenos, pero, claro, iso é un invento que serve durante unha tempada, porque logo hai tal cantidade de maiores per cápita que non se poden soster. A lei é un bo comezo, pero hai que chegar a executala.

Respecto á ama de casa española, cal é o seu perfil actual? Variou nos últimos anos?

Está a reducirse o número de mulleres que son só amas de casa, e o modelo está a cambiar, xa que cada vez son máis as que se incorporan ao mercado laboral. Aínda así, seguen sendo as mulleres as que dedican un maior número de horas aos labores domésticos. Se os homes realizan o 70% do traballo remunerado, elas só un 30%. Pero as mulleres son as que sacan adiante o 79% do traballo doméstico, mentres que os homes só o 21%. Por iso é polo que traballar, o que se di traballar, traballan máis as mulleres que os homes. A xornada semanal media dun home español, excluíndo vacacións e festivos, é de 36 horas e 43 minutos á semana. A dunha muller, de 56 horas e sete minutos.

Nos casos de parellas en que os dous traballan fóra de casa, o peso da casa segue recaendo sobre a muller. Por que se produce esta situación?

Isto segue sendo así, por suposto. Aínda que a incorporación da muller ao mercado laboral é un feito que leva cambios, estes son moi lentos. Nas parellas novas xa se pode observar un certo cambio, pero aínda son elas as que se encargan das tarefas do fogar. Na súa maioría, as mulleres son as que levan aos nenos ao colexio antes de incorporarse ao seu traballo, e as que pasan o maior tempo posible con eles. As mulleres están a pagar un prezo moi alto pola modernidade. Todas aquelas que se incorporan ao mercado laboral teñen xornadas moi longas, xa que traballan fóra e dentro de casa.

No caso das parellas novas e cando os nenos son pequenos, a repartición do traballo é máis equitativo, os homes colaboran. Pero cando non hai nenos, e a situación laboral é similar entre ambos os cónxuxes, o traballo da casa recae case sempre nas mulleres. Tamén é importante resaltar o labor que están a facer as avoas, que posibilitan un certo benestar na poboación, porque coidan aos seus maridos, a fillos enfermos ou en situación de paro, e aos netos. En resumo, están a observarse cambios moi lentos. Aínda que o número de amas de casa vaise reducindo, aumenta o número de xubiladas, e do traballo doméstico non se xubila un nunca. Por conseguinte, a demanda do traballo non remunerado irá en aumento e vai aumentar moito máis nos próximos anos, porque cada vez haberá máis persoas maiores de 80 anos con necesidade de coidados.

Que propostas realizaría para mellorar a situación das amas de casa?

Creo que amas de casa son tanto homes como mulleres, independentemente do seu sexo, porque o traballo doméstico é responsabilidade de todos os membros do fogar. Hai que redistribuír a carga do traballo non remunerado entre homes e mulleres, e aumentar o sistema de pensións privadas. Tamén hai que ser conscientes da necesidade de aforrar máis. Ademais, habería que mellorar os servizos públicos para as familias, con máis subvencións. O obxectivo do meu equipo de traballo, por exemplo, consiste en crear, e facer que sexa aceptada, unha visión alternativa da economía española. Non podemos seguir con políticas públicas baseadas en informes realizados con datos convencionais.

Segue a Consumer en Instagram, X, Threads, Facebook, Linkedin ou Youtube