O regaliz de pau, unha aparente lambetada, é a raíz da planta do regaliz (“Glycyrrhiza glabra”) que, polo seu particular compoñente saborizante, emprégase para dar gusto a numerosos produtos da industria alimentaria, como bebidas, chucherías e demais produtos de confeitaría. Desde o ano pasado, no caso dos doces, se a concentración é superior ou igual a 4 g por quilo, deberá constar a mensaxe “Contén regaliz: as persoas que padezan hipertensión deberían evitar un consumo excesivo”.
Imagen: aSIMULAtorAínda que o regaliz pódese ver como un simple pau doce tamén se toma en infusión ou en comprimidos. O seu consumo regular en segundo que circunstancias non está exento de contraindicaciones e efectos secundarios. O efecto adverso máis estudado derivado do seu consumo excesivo é a denominada “síndrome do exceso aparente de mineralocorticoides”, entendido como a retención de sodio e a perda de potasio con afectación ao sistema hormonal de regulación hídrica que pode desembocar en hipertensión arterial (HTA).
Contraindicado en caso de HTA
As aplicacións para a saúde desta planta son diversas. É común o seu uso, ou o dos seus compoñentes activos (glicirrina ou sal cálcica e potásica do ácido glicirrícico), en medicamentos expectorantes e en produtos que, sen ser medicamentos, son popularmente coñecidos polos seus efectos balsámicos e descongestivos. Isto explica que tanto os comprimidos que levan regaliz (as típicas pastillas Juanola), como o regaliz de pau ou a infusión sexan produtos que se consuman con frecuencia e sen coidado como axuda para acougar a tose propia de arrefriados e catarros, ou simplemente porque gusta o seu sabor.Debe evitarse o consumo de regaliz en caso de insuficiencia renal, hipertensión ou se se toman certos medicamentos
No ano 2000 publicouse unha revisión sobre as implicacións para a saúde do regaliz na revista da “Royal Society of Health”. Os autores recompilaron un gran número de informes na literatura relativa á súa toxicidade. O uso prolongado e a altas doses de regaliz ou dos seus principios activos asóciase á aparición dunha forma adquirida da denominada “síndrome do exceso aparente de mineralocorticoides”, expresado como a retención de sodio, a perda de potasio e a supresión do sistema hormonal renina-angiotensina-aldosterona, que regula o equilibrio hídrico celular.
Denomínanse mineralocorticoides ás hormonas que regulan a concentración dos electrolitos o sodio, o potasio e os cloruros, e son aldosterona e desoxicorticosterona.Ao parecer, a glicirrina do regaliz actúa directamente sobre os receptores dos mineralocorticoides no ril ao inhibir unha encima, a 11ß-hidroxiesteroide deshidrogenasa.
A explicación fisiológica do trastorno foi descuberta por Edwards e Funder en 1988, ao expor a hipótese de que o receptor mineralocorticoideo ten a mesma afinidade pola aldosterona que polo cortisol. Como o cortisol circula en concentracións maiores, débese evitar o acceso ao receptor renal para evitar un exceso de mineralocorticoides. Este papel desempéñao a encima 11ß-hidroxiesteroide deshidrogenasa, que converte o cortisol en cortisona, con baixa afinidade polo devandito receptor.
Tras un consumo continuado e excesivo de regaliz, ao estar inhibida a actividade encimática, o cortisol chega ao receptor mineralocorticoideo e actúa coma se fose aldosterona (pseudoaldosteronismo), retendo sodio, suprimindo o sistema hormonal de regulación hídrica (renina-angiotensina-aldosterona), e provocando o cadro de hipertensión arterial e hipopotasemia (baixos niveis plasmáticos de potasio).
É esencial que os profesionais sanitarios, desde persoal médico, enfermaría e dietistas, teñan coñecemento das posibles contraindicaciones do regaliz e os produtos que o conteñen. En parte é a súa responsabilidade advertir aos pacientes dun consumo moderado e evitalo en segundo que circunstancias, como a insuficiencia renal, a hipertensión ou se se toman certos medicamentos cos que o regaliz ou os seus compoñentes puidesen interactuar.
A alternativa poderían ser os preparados de regaliz sen glicerrina (regaliz DGL), aínda que ante a diversidade de marcas e preparados convén consultar co especialista antes do seu consumo.
Dixestivo e antiulceroso
Nas consultas de dietética recoméndase o regaliz de pau ou a infusión como complemento á dieta en caso de trastornos dixestivos como a pirosis, a gastritis e a úlcera péptica, así como para contrarrestar o mal de estómago tras unha comida excesiva. E a industria farmacéutica considérao un recurso nas súas formulacións para o tratamento de doenzas dixestivas de distinta índole.O estudo das propiedades dixestivas, antiinflamatorias e antiulcerosas do regaliz está documentado desde mediados do século XX, tal e como consta na revisión sobre as propiedades químicas e farmacolóxicas do regaliz realizado polo Shibata Laboratory of Natural Medicinal Materials de Tokio, en Xapón. Os autores dan a coñecer como Revers (Países Baixos) informou en 1946 de que a administración dunha pasta preparada a partir do extracto de regaliz era un remedio eficaz para a úlcera gástrica ao reducir os síntomas abdominais.
Tamén informan sobre a comercialización, por entón, dun preparado de regaliz para o tratamento da mesma doenza en Reino Unido. No entanto, tendo en conta dos efectos secundarios do seu consumo habitual e excesivo, o entusiasmo polo regaliz como un remedio para a úlcera péptica foise desvanecendo.
Máis recente é a revisión realizada polo Departamento de Farmacoloxía da Facultade de Medicina da Universidade de Ciencias Médicas Qazvin en Irán, publicada na revista especializada “Phytotherapy Research” en xuño de 2008. Nesta revisión corrobóranse as propiedades dixestivas e antiulcerosas do regaliz e profúndase nas propiedades dun gran número de compoñentes; saponinas, flavonoides, isoflavonas, ademais do ácido glicirrícico, ao que se lle considera o principal compoñente biológicamente activo.
Ademais, descríbense estudos clínicos e experimentais que suxiren outras propiedades do regaliz como a súa acción antibiótica, hepatoprotectora e inmunomoduladora do sistema de defensas. Sobre estas accións versan as últimas investigacións, o que suxiren próximas e prometedoras evidencias científicas sobre as cualidades dietoterápicas desta planta.
Imagen: Peter CorbettA etiqueta dos alimentos que conteñan regaliz ou os seus compoñentes activos debe informar se conteñen estas sustancias a partir dunha concentración determinada. En 2008 aprobouse o ditame da “Proposta de Regulamento do Parlamento Europeo e do Consello sobre a información alimentaria facilitada ao consumidor” co fin de modificar o actual Regulamento sobre etiquetaxe, presentación e publicidade dos alimentos. Un dos anexos fai referencia á necesidade de reflectir na etiqueta dos alimentos a presenza de regaliz (acedo glicirrícico e o seu sal amónica) a partir de determinados niveis, dado que o consumo destas sustancias pode agravar a hipertensión.
Así, os alimentos como doces e bebidas que conteñan acedo glicirrícico ou o seu sal de amonio nunha concentración igual ou superior a 100 miligramos por quilo ou a 10 miligramos por litro deben indicar na súa etiqueta a mensaxe “contén regaliz”. Isto afecta tanto os produtos aos que se lles engadiron estas sustancias como á propia planta do regaliz (“Glycyrrhiza glabra”). No caso dos doces, se a concentración é superior ou igual a 4 g por quilo, deberá constar a mensaxe “Contén regaliz: as persoas que padezan hipertensión deberían evitar un consumo excesivo”.
A mesma frase debe figurar na etiqueta cando se trate dunha bebida cunha concentración de regaliz superior ou igual a 50 miligramos por litro, ou a 300 miligramos por litro no caso de que conteña máis do 1,2% en volume de alcol. Dita información engadirase inmediatamente despois da lista de ingredientes, a menos que a palabra “regaliz” xa conste na lista de ingredientes ou na denominación do produto.
