“O anestesiólogo, un especialista coa misión de salvagardar o seu benestar antes, durante e despois da operación”. Esta é a definición que fai Carmen Gomar, xefe do Servizo de Anestesiología e Reanimación do Hospital Clínico de Barcelona, do encargado de deixar o noso corpo en bandexa a disposición dos cirurxiáns. Gomar participa, xunto a especialistas de todo o mundo, no I Congreso Internacional sobre Anestesia, que se inaugura hoxe na cidade de San Sebastián . Neste encontro darase un repaso a este campo científico, “abonado por cada un dos avances do Medicamento, porque o noso é un traballo de estrategos, canta máis información e recursos teñamos, moito maior será a nosa marxe de manobra”, asegura esta experta.
A misión do anestesista faise notar xa nos preparativos; analizan o estado do paciente e sométeno aos coidados necesarios para deixalo nunha situación previa “ideal”. Despois, ao entrar en acción o cirurxián, queda nas súas mans mantelo con vida e evitar que senta dor; e unha vez terminada a operación, seguirá ao seu lado “por se xorden complicacións e, en todo caso, para mitigar as súas molestias”.
O protagonismo destes médicos redobrouse ao ritmo das innovacións tecnolóxicas, que reduciron o risco de mortalidade por aplicación de anestesia xeral a un caso por cada 10.000, menos da metade, por exemplo, dos falecementos en adultos de máis de 30 anos (2,5) como consecuencia da varicela.
Esa porcentaxe é aínda inevitable e responde á “hipertermia maligna”, desequilibrio metabólico que desencadean os fármacos e que, segundo estudos recentes, afecta en maior número aos homes novos. De todas as maneiras, o 90% recupérase plenamente, e cando se realiza un diagnóstico precoz, non hai excepcións tráxicas: chégase ao 100%.
Informática e factor humano
A informática xoga un papel moi importante no seu traballo, “pero o factor humano sempre é o determinante”, aclara a doutora Gomar. A monitorización das constantes vitais e a subministración de narcóticos por medio dunha “bomba de infusión” -cun computador incorporado que rexistra a idade e o peso- non garanten a estabilidade. Así se explica que os especialistas non baixen nunca a garda en cinco frontes: electrocardiograma, electroencefalograma, pulsioxímetro -nivel de osíxeno no sangue-, gasto cardíaco, e concentración nos pulmóns de gases anestésicos e dióxido de carbono.
A rapidez de reflexos é decisiva. Menos de tres minutos poden mediar entre a aparición dunha arritmia aguda e a morte, unha conta atrás que só se detén cando se detecta a tempo un fallo respiratorio, algunha irregularidade nos líquidos ou fármacos que se transfunden, ou ben unha hemorraxia masiva. “Salvando as distancias, estas situacións de emerxencia son moi similares ás que superan os pilotos. Tanto, que nós tamén contamos con simuladores de circunstancias perigosas para ir agudizando o ollo clínico”, apunta Antonio Berbiela, responsable do Servizo de Anestesiología do Hospital Donostia. Por fortuna, os imprevistos críticos resólvense a maioría das veces con éxito e non son a tónica xeral. “Iso si, todos estamos adestrados para actuar con eficacia en conxunturas de alto risco”.
Nun país no que, anualmente, opérase ao 11% da poboación -a partir dos 80 anos, dispárase ao 30%-, xa non ten fundamento discriminar a ninguén á porta do quirófano, a non ser que a deterioración sexa moi severo. “Somos capaces de intervir a fetos, anciáns de máis de 100 anos ou enfermos con 250 quilos…; aínda que, claro, o perigo é maior nestes dous últimos supostos, pola sinxela razón de que adoitan sufrir patoloxías graves”, sinala Luís Miguel Torres, responsable do Servizo de Anestesiología do Hospital Porta do Mar de Cádiz e coordinador do primeiro tratado sobre a súa especialidade publicado en castelán.
Combinación de anestesias
Actualmente, os anestesistas aforran ao paciente as tradicionais e insufribles molestias tras unha operación de tórax ou abdome, grazas á combinación de anestesia xeral e rexional. “Esta aplicación simultánea responde as vantaxes da rexional, que, a diferenza da xeral, curta de raíz -recalca Gomar- a transmisión do estímulo doloroso ao cerebro. A xeral, con todo, non é tan radical; só evita que o cerebro procese a sensación que, inevitablemente, chégalle a través dos nervios. Por iso é polo que apliquemos tamén a rexional, para que o paciente resíntase menos e poida volver pronto á normalidade”.
Esa rapidez na recuperación prevén as infeccións, usuais nos ambientes sanitarios, e permite esquecerse da operación nun tempo marca: un trasplantado de cadeira pode subir e baixar escaleiras 24 horas despois dunha operación con narcosis rexional e técnica laparoscópica (minimamente agresiva).
