Zaintzailea, osasun arlokoa ez izan arren eta bere horretan trebatu ez den arren, mendeko gaixoa etxean zaintzeko ardura duen pertsona da. Zaintzaile informala izatea (Osasunaren Mundu Erakundearen definizioaren arabera) funtsezkoa da gure gizartean, baina ez dago arriskuetatik salbuetsita. Askotan, gaixotasunaren prozesuan zehar, zaintzaileak indarrik gabe geratzen dela sentitzen du aurrera egiteko.
Gaur egun, etxez etxeko laguntza programetatik, gaixo batek etxean bertan bere kargura izateak eragiten duen estresa gutxitzeko lanak egiten dira. Lehenengo bisitatik bertatik, osasun arloko profesionalek zaintzaile informala nor izango den eta egoera horri aurre egiteko zer gaitasun, gaitasun eta baliabide dituen identifikatzen dute. Gainera, egoera horrek iraupen mugagabea izango du.
Profesionalek zaintzaileari laguntzen diote, pazientearen egoera orokorrari eta gaixotasunaren bilakaerari aurre egiteko behar den informazio guztia emanez. Informazio zehatzak segurtasuna ematen du, larrialdi-zerbitzuetara alferrikako bisitak egitea saihesten du eta erabakiak hartzen laguntzen du. Zaintzailea taldeko kide sentitzen bada zainketen planifikazioari dagokionez, laguntza handiagoa sentituko da, autoestimua handituko da eta antsietatea murriztuko zaio.
Halaber, garrantzitsua da eguneko zentroei, gizarte laguntzaileei, boluntario taldeei eta ukituen elkarteei laguntzak emateko baliabideak eskaintzea. Uneoro, profesionalekiko harremana errazten da, eguneroko lanean sor daitezkeen zalantzak edo arazoak argitzeko.
Baliabide mugatuak
Zaintzaileek beren senideengan erabateko dedikazioa izateak ahalegin fisiko eta mental handia eskatzen du, eta horrek, aldi berean, bizitza aldatzen du alderdi emozional, laboral eta sozialean. Zaintzaile askok uste dute fisikoki eta emozionalki harrapatuta sentitzen direla, eta, kasu batzuetan, erruduntasun-sentimenduak ere agertzen dira haiengan pentsatzen badute. Pertzepzio horiek, epe luzera, klaudikazioa eragin dezakete, edo, bestela esanda, pazientearen eskaerei eta beharrei erantzuteko ezintasuna.
Egoera batzuk dirusarreretan amaitzen diren arren, baztertu egin behar dira erruduntasun- eta uzte-sentsazioak.
Klaudikazio hori errazten duten elementuen artean daude beharrezko zainketak emateko baliabide egokirik ez izatea, gaixotasunarekiko gehiegizko kezka, beste rol batzuk (emaztea, ama edo profesionala) uzteak eragindako sentimendu kontrajarriak, familiako gatazkak agertzea edo zaintzaile-paziente harremana aldatzea, estresak edo urduritasunak eraginda, besteak beste.
Alarma-seinaleen artean daude tristura, apatia, depresioa edo beren indarren mugan egotea, insomnioa, apetitua edo pisua galtzea, narritadura edo somatizazioak (buruko mina, urdaila, palpitazioak…) eta, ondorioz, nork bere kabuz ibiltzea.
Irtenbide batzuk
Lehen etapetan, zaintzaile gisa, pertsona gutxi daude prestatuta, eta ez dira jabetzen beren gain hartuko dituzten erantzukizunez. Ahal den neurrian, eta familia gunetik abiatuta, lanak banatu beharko lirateke eskura dauden beste kideekin, argi eta garbi, eta zer egingo duen zehaztuz. Erabaki horrek familiako gatazkak eta estresa murrizten ditu.
Pertsona ez-autonomo baten zainketan parte hartzeak eguneroko bizitzako lurzatiak galtzea esan nahi du, erabili behar den denbora luzearen ondorioz. Ohikoa da zaintzaileek beren buruaz ahaztea, eta unitate funtzional gisa beren interes eta beharrekin zerikusia duten alderdi garrantzitsuak baztertzea. Are gehiago, lana utzi eta arreta gehiago jartzen zaio pazienteari. Batzuetan zaila bada ere, ezinbestekoa da zaintzaileak bere gizarte- eta aisia-harremanei eustea, bere ongizate emozionala indartzeko.
Osasun sistemak zaintzailearen gehiegizko esfortzua saihesteko edo murrizteko jarduerak programatzen ditu. Noizean behin, pazientearen aldi baterako ospitaleratzeak egiten dira, zaintzaileak fisikoki eta psikikoki errekuperatu ahal izateko. Ezinbestekoa da laguntza ematea, bere emozioak eta zaintzailearen rolari lotutako frustrazioa adierazten laguntzeko. Era berean, laguntza-taldeak, klaudikazioa gerta daitekeen kasu baten aurrean, lanak familiakoen artean banatzen saiatzen da, eta, ezinezkoa bada, familia-langile bat izatea proposatzen du, etxeko lanetan eta gaixoan laguntzeko.
Hala ere, iraupen luzeko egoera askok behin betiko diru-sarrerak izaten dituzte zentro geriatriko edo soziosanitarioetan. Baina kasu horietan ere, oso garrantzitsua da pazienteak familiarekin etxean eman duen denbora, eta sarrera alternatiba gisa onartu behar da, erruduntasun- eta uzte-sentsazio oro baztertuz.
Tradizioz, familiak bere gain hartu du adinekoak, gaixotasun kroniko ezgaitzaileak dituzten pazienteak, etxe berean bizi edo ez. Baina familia-gunean lan horiek ez dira inoiz modu ekuanoan banatu kideen artean. Imsersoren 2004ko txostenetik ateratako datuen arabera, zaintzaileen %82 emakumeak dira. Ehuneko horretatik, %43 alabak dira, %22 emazteak eta %8 inguru gaixoaren errainak. Zaintzaileen batez besteko adina 52 urtekoa da, baina %20k aise gainditzen du joera.
Gainera, zaintzaile informalen %60 ez dator bat beste pertsona batzuekin, familiakoak izan edo ez. Oso kasu gutxitan izaten da familiako txandakatzea edo zaintzaile nagusia ordezkatzea. Gehienak ezkonduta daude, mendekotasun-egoeran dagoen gaixoarekin bizi dira, eta etengabe eta etengabe ematen dituzte zainketak. Hori dela eta, zaintzaileen laguntza behar duen ezgaitasun fisiko edo psikikoren bat duen edonoren etxeko osasun balorazioan, pazientearen beraren ebaluazioa eta hura zaintzeaz arduratzen den pertsonarena sartu behar dira.
Bizi-itxaropena igotzeak eta, ondorioz, biztanleria zahartzeak (hainbat gaixotasun kroniko eta ezgaitasunekin lotuta dago) eta ospitaleko egonaldia murrizteak eragiten dute osasun-arloko funtsezko zerbitzuetako bat etxeko osasun-arreta izatea. Eta arreta hori kalitatezkoa izan dadin, beharrezkoa da zaintzaile informala izatea.
