Ez dira hieroglifikoak edo zorizko ikurrak, birziklatze-ikurrak baizik. Ontziek edo horiek daramatzaten produktuek gogorarazten digute birziklatu egin daitezkeela edo birziklatu egin direla, eta askotariko informazioa ematen digute, hala nola zer materialekin egiten diren edo birziklatzeko non utzi behar diren. Horri esker, energia, lehengaiak eta zaborrak bildu eta ezabatzeko prozesuan aurrezten laguntzen duen ohitura birziklatzearen garrantziaz jabetu daitezke kontsumitzaileak.
Puntu Berdea duen ontziak esan nahi du bere enpresa arduradunak Hondakinen Legea betetzen duela. Hau da, ontzi hori hondakin bihurtzean, Ecoembes-ek kudeatzen duen Ontzien Hondakinak Kudeatzeko Sistema Integratuaren bidez (KSI) birziklatu eta balorizatuko dela bermatzen da. Bereizgarri hori izan dezaketen ontziak plastikozkoak, metalezko ontziak eta Brik motako ontziak dira; kartoizkoak eta paperezkoak; eta beirazkoak (azken kasu horretan, Ecovidrio enpresak kudeatzen ditu).
Bestalde, Möbiusen eraztuna edo zirkulua birziklapenaren nazioarteko ikur bihurtu da, nahiz eta hainbat identifikatzaile sortu dituen. Eraztuna besterik gabe agertzen denean, produktua edo ontzia birzikla daitezkeen materialekin eginda dagoela esan nahi du. Eraztuna zirkulu baten barruan badago, produktuaren edo ontziaren material batzuk birziklatu egin direla esan nahi du. Sinboloak produktu birziklatuaren ehunekoa zehatz dezake (kasu honetan, %20). Datu hori, askotan, kartoizko ontzi eta kaxetan agertzen da.
“Tidyman” sinboloak, hondakin bat paperontzi batean uzten duen giza irudiak, kontsumitzaileari adierazten dio zaborra leku egokian bota behar duela.
Era berean, beirazko botilek Möbiusen eraztun bat eta ontzi horietako bat edukiontzi batean uzten duen panpina bat konbinatzen dituen ikurra izan dezakete. Horrela, kontsumitzaileari edukiontzi edo iglu berdeak erabiltzearen garrantzia azpimarratzen zaio.
Plastikoaren zazpi ikurrak
Material plastikoen aniztasun handiak mota askotako tipologia sortu du horiek identifikatzeko. Kasu honetan, eraztuneko geziak —formaren batetik birzikla daitekeela adierazten duen seinalea— estuagoak dira, eta material mota adierazten duten zenbakiak eta letrak dituzte. Kontsumitzaileak ikur hauek aurki ditzake merkatuan:
- PET edo PETE (polietileno tereftalatoa). Elikagai eta edarien ontzien ohiko plastikoa da, arina delako, garestia ez delako eta birziklagarria delako. Birziklatutakoan, altzarietan, alfonbretan, ehun-zuntzetan, automobil-piezetan eta, batzuetan, elikagaien ontzi berrietan erabil daiteke PETa.
- HDPE (dentsitate handiko polietilenoa). Aldakortasunari eta erresistentzia kimikoari esker, ontziak, etxea garbitzeko produktuak eta produktu kimiko industrialak erabiltzen dira batez ere, hala nola xanpu botilak, garbigarria, kloroa, etab. Esne, zuku, jogurt, ur eta zabor eta supermerkatuko poltsetan ere erabiltzen da. Hainbat modutan birziklatzen da, hala nola hodietan, garbigarri eta garbitzaileen botiletan, lorategiko altzarietan, olio-potoetan eta abarretan.
- V edo PVCa (binilikoak edo polibinil kloruroa). Oso erresistentea da, beraz, asko erabiltzen da leiho-garbitzaileetan, detergente-botiletan, xanpuan, olio eta mahuketan, ekipamendu medikoetan, leihoetan, drainatze-hodietan, eraikuntzarako materialetan, kableetarako forruan eta abarretan. Sarritan birziklatzen ez den arren, kasu horretan paneletan, oholetan, errepideko erretenetan, tapoietan eta abarretan erabiltzen da. PVCak hainbat toxina aska ditzake (ez da erre behar, ezta elikagairik ukitu ere); beraz, hobe da beste substantzia natural batzuk erabiltzea.
- LDPE (dentsitate txikiko polietilenoa). Plastiko sendo, malgu eta garden hori askotariko botila eta poltsetan aurki daiteke (erosketakoak edo janari izoztuetakoak, ogia, etab.). ), altzari eta alfonbra batzuk, besteak beste. Birziklatu ondoren, berriro erabil daiteke edukiontzi, paperontzi, gutun-azal, panel, hodi edo baldosetan.
- PP (polipropilenoa). Fusio-puntu altuari esker, likido eta elikagai beroak eduki ditzaketen ontziak lor daitezke. Ontzi medikoak, jogurtak, lastotxoak, ketchup-potoak, tapak, sukaldeko edukiontzi batzuk eta abar egiteko erabiltzen da. Birziklatzean, argi-seinaleak, bateria-kableak, erratzak, eskuilak, izotz-arraspagailuak, bizikleta-xasisak, arrasteluak, kuboak, paletak, erretiluak eta abar lor daitezke.
- PS (poliestirenoa). Erabili eta botatzeko plater eta edalontzietan, arrautza-ontzietan, haragi-erretiluetan, aspirina-ontzietan, cd-kaxetan eta abarretan erabiltzen da. Urtze-puntu apala duenez, beroarekin kontaktuan urtu egin daiteke. Erakunde ekologista batzuek azpimarratzen dute birziklatzen zaila den materiala dela (nahiz eta kasu horretan hainbat produktu lor daitezkeen) eta toxinak igor ditzakeela.
- Bestelakoak. Sastre-kaxa horretan, birziklatzen oso zailak diren plastiko ugari sartzen dira. Material horiekin hainbat motatako ur-botilak, balen probarako materialak, DVDak, eguzkitako betaurrekoak, MP3 eta PCak, elikagaien ontzi batzuk eta abar egiten dira.
Material plastikoen sinbolo horien aldaera gisa, zenbakiak soilik aurki daitezke, akronimorik gabe, edo Möbiusen eraztunik lodienarekin, eta, barruan, dagokion zenbakia. Akronimoak “R” bat badu aurrean, produktuak plastiko birziklatuak dituela esan nahi du. Bestalde, sinboloak ABS akronimoa badu, akrilonitrilo butadieno estirenoa da, automobilgintzan eta industrian nahiz etxeetan erabiltzen den plastiko gogorra.
Beira, papera edo plastiko batzuk ez ezik, beste material batzuk ere birzikla daitezke eta beren ikur bereizgarriak dituzte. Adibidez, aluminioa edo altzairua.
Birziklapen-sinboloen jatorria eta esanahia
Birziklapenaren jatorrizko sinboloa 1970ean sortu zen, Container Corporation of America erakundeak Lurraren lehen Egunaren zati gisa antolatutako Estatu Batuetako ikasleen arteko diseinu-lehiaketan. Gary Anderson izan zen irabazlea, Hego Kaliforniako Unibertsitateko azken mailako ikaslea, Los Angelesen.
Sinboloa Möbiusen zirkulu bat da, eta haren hiru gezietako bakoitzak birziklatze-prozesuaren urratsetako bat adierazten du: birziklatzeko materialen bilketa, birziklatze-prozesua bera eta birziklatutako produktu horien erosketa. Hala, sistemak behin eta berriz jarraitzen du. Andersonek August Ferdinand Möbius (1790-1868) alemaniar matematikari eta astronomoak 1858an aurkitutako bandan oinarritu zuen bere diseinuan.
Puntu Berdearen ikurra Duales System Deutschland AG irabazi-asmorik gabeko Alemaniako enpresa pribatuak sortu zuen 1991n. Gero, Europako Batasuneko (EB) beste herrialde batzuek hartu zuten, eta, 1994an, estatu kideek erabaki zuten Ontzien eta Ontzi-hondakinen Europako Zuzentarauaren marka izatea. Estatu Batuetan ere erabiltzen da, baina, kasu horretan, beren ontzietan jartzen duten enpresek, birziklatzeko konpromisoa ez ezik, ontziratzeko materialaren erabilera murrizteko eta materiala errazago birziklatzeko konpromisoa ere hartzen dute.
Kontsumitzaileak gero eta kontzientziatuago daude birziklapenaz. Hala, gutxienez, Hondakinak Kudeatzeko Sistema Integratu (KSI) nagusiek urtero eskaintzen dituzten datuetatik ondorioztatzen da. Ecoembes-en arabera, 2010ean plastikozko ontzien %45,3 (323.030 tona), kartoizko eta paperezko ontzien %83 (646.186 tona) eta metalen %71,5 (240.710 tona) birziklatu ziren.
Pasta, Paper eta Kartoi Fabrikatzaileen Espainiako Elkarteak (Aspapel) dioenez, Espainiako paperaren eta kartoiaren birziklapena %11 hazi zen 2010ean, hau da, 4,6 milioi tona. Hala, 45 futbol-zelai handi baino gehiagoko bolumena aurreztu zen zabortegian.
Bestalde, Ecovidrio enpresak egindako azterlan baten arabera, Espainiako biztanleen %79,2k dio beti birziklatzen duela beira. Beirazko ontziak beti birziklatzen dituela adierazten duen herritarraren profila emakumea da, 44 urtetik gorakoa eta Aragoi, Errioxa, Nafarroa, Katalunia eta Euskal Herrian bizi da.
Zenbait autonomia-erkidegotan bultzatutako ekimen batzuek eredu izan beharko lukete. Horixe da Sanmarko Mankomunitatearen kasua, Gipuzkoan. Ontzikiak birziklatzeko neurriak, olio erabilia biltzeko neurriak edo hondakinak biltzeko “atez ateko” sistema bultzatzeagatik nabarmentzen dira.
