Os chans sofren a vertedura constante de todo tipo de residuos, dado que son capaces de reter e acumular os axentes contaminantes durante anos, sendo os máis habituais os metais pesados, os hidrocarburos, os aceites minerais e os pesticidas. Aínda que a curto prazo non se advirten os efectos nocivos dos devanditos residuos, co paso do tempo calquera alteración do chan, ou mesmo, os cambios climáticos poden ocasionar a liberación dos contaminantes almacenados, podendo afectar a outros medios como o aire ou as augas superficiais e subterráneas. Ademais, como os contaminantes móvense a través das capas máis permeables do terreo, córrese o risco de afectar as zonas limítrofes.
A prevención, coidando a produción de residuos e tomando medidas de illamento e control, debería evitar a contaminación incontrolada dos chans. Desafortunadamente, non todo o mundo practica ese desexable respecto ao medioambiente e a saúde das persoas, polo que finalmente teñen que entrar en xogo os tratamentos para recuperar e rehabilitar os chans unha vez que foron contaminados. As tecnoloxías son moi variadas e a súa utilización depende basicamente das características da vertedura, do contaminante e do medio físico
As tecnoloxías son moi variadas e a súa utilización depende basicamente das características da vertedura, do contaminante e do medio físicoAsí, pódese decidir finalmente inmobilizar ou conter os contaminantes; eliminalos, mediante a súa retirada ou transformación; ou traballar sobre o chan contaminado na súa posición de orixe ou noutro lugar. En calquera caso, existe unha clara evolución cara ao emprego das técnicas de descontaminación no mesmo lugar mediante a retirada dos residuos ou mediante a súa transformación, a través da incineración, vitrificación ou biodegradación, fronte á inmovilización ou contención.
A incineración, do mesmo xeito que a vitrificación, é un proceso térmico que consiste no quecemento do chan escavado ata que se produce a volatilización dos contaminantes e, despois, a súa destrución. No caso da vitrificación, a temperatura que se alcanza é tal que se xera unha masa vítrea inerte onde se reteñen a maior parte dos contaminantes inorgánicos, á vez que os contaminantes orgánicos son destruídos por pirólisis ou combustión. Os procesos biolóxicos que persegue a biotransformación dos contaminantes en produtos inocuos presentan normalmente a vantaxe de producir unha menor alteración das características naturais dos mesmos que a maioría das outras técnicas, aínda que o seu principal inconveniente adoita ser a súa lentitude.
Así mesmo, as técnicas de tratamento, baseadas en distintos procesos químicos, biolóxicos ou físicos, atópanse en constante evolución e perfeccionamento, de maneira que se segue mellorando a capacidade de modificación ou destrución dos contaminantes a fin de que deixen de ser perigosos ou, polo menos, o menos perigosos posibles. Por exemplo, un novo sistema é o que se coñece como ‘electrodescontaminación’, baseado na aplicación dunha corrente continua de baixa intensidade sobre o terreo para a descontaminación de metais, que está a ser utilizado en Aznalcóllar (Sevilla) para limpar os lodos metálicos que arrasaron en 1998 a canle do río Guadiamar.
A Carta Europea do Chan de 1972, adoptada polo Consello de Europa, advirte de que “o chan é un dos bens máis preciosos da humanidade. Permite a vida dos vexetais, dos animais e do home, na superficie da terra”. A pesar diso, a regulación polo Dereito Ambiental dos chans contaminados é moi recente e aínda escasa,
A regulación polo Dereito Ambiental dos chans contaminados é moi recente e aínda escasaen parte motivada por casos flagrantes de verteduras contaminantes. Así, na UE non existe un Directiva Marco para os chans contaminados, aínda que existe un documento referendado en 2002 que constitúe a base para unha futura directiva comunitaria. Por iso, mentres algúns países europeos, como Holanda, Alemaña ou Reino Unido, si contan cunha lexislación específica, outros países, como Italia ou Francia, teñen esa materia pendente.
Pola súa banda, o Ministerio de Obras Públicas, Transporte e Medio Ambiente español de entón realizaba en 1992 o “Inventario Nacional de Chans Contaminados“, que se baseou na identificación das actividades potencialmente contaminantes. Realizado o inventario, desenvolvíase en 1995 o “Plan Nacional de Recuperación de Chans Contaminados” para a seguinte década, 1995-2005, que contou cun orzamento próximo aos 800 millóns de euros. Este Plan é o antecedente directo da Lei 10/1998 de Residuos, onde se contempla por primeira vez a figura da contaminación do chan, así como o actual Real Decreto 9/2005, a primeira lei cuxo obxecto é a prevención e protección da calidade do chan. Desta maneira, establécese unha lexislación básica, extensiva a todas as comunidades autónomas, para delimitar que chans están contaminados segundo o risco para a saúde humana e, nalgúns casos, para o ecosistema. A declaración de chan contaminado leva consigo a obrigación da súa recuperación por parte dos contaminadores.
