En xullo de 2015 a Comisión Nacional dos Mercados e a Competencia (CNMC) ditou unha resolución impondo diversas sancións a 21 fabricantes de automóbiles por constituír un cártel para intercambiar información confidencial. Durante sete anos, de febreiro de 2006 a agosto de 2013, estas marcas (o 91 % do mercado) puñan en común datos estratéxicos e comerciais, establecendo así os descontos máximos e as condicións comerciais na venda dos seus coches. Ao non haber competencia, o consumidor non obtiña promocións ou ofertas máis que as pactadas previamente.
Aínda que os fabricantes recorreron as sancións da CNMC, estas foron desestimadas tanto pola Audiencia Nacional como polo Tribunal Supremo. Este último ratificou as sentenzas en 2021 e aínda segue na tarefa, posto que vai marca por marca. Ademais, en abril de 2021, o Tribunal de Xustiza da Unión Europea (TJUE) ampliou o prazo para que os afectados puidesen presentar unha reclamación a cinco anos.
Que é o cártel de coches?
Un cártel é un acordo formal entre dous ou máis empresas co fin de reducir a competencia entre elas e aumentar os seus beneficios ou utilidades conxuntas. Aplícase en todos os ámbitos empresariais, incluído, como quedou demostrado, o da automoción.
O cártel de coches foi un acordo fraudulento polo que 21 fabricantes intercambiaron información sensible sobre os seus plans de distribución comercial, servizos e actividades postventa (talleres, venda de recambios) e políticas e tácticas de venda (incluídos os programas de fidelización de cliente). Así, acordaban os prezos dos vehículos (moito máis elevados do que deberían ser) ou as marxes comerciais dos concesionarios . Negociar o importe da compra ou obter unha oferta era, na práctica, case imposible para aqueles que adquiriron un coche novo entre febreiro de 2006 e agosto de 2013.
En 2015 a CNMC identificou a máis dunha vintena de marcas implicadas, sancionándoas por prácticas restritivas da competencia. Descontentos, os fabricantes presentaron recursos contra este ditame ante a Audiencia Nacional primeiro e o Tribunal Constitucional despois, perdéndoos en ambos os casos.
En abril de 2021 o TJUE ampliou a cinco anos o prazo de prescrición do caso do cártel de coches, polo que os afectados contan até 2026 para tramitar o seu expediente . A pesar diso, é recomendable iniciar os trámites canto antes.
Quen están afectados polo cártel de coches?
En principio, todos aqueles compradores dun vehículo novo desde febreiro de 2006 e até agosto de 2013 poden estar afectados polo cártel de coches. As marcas imputadas cobren o 91 % do mercado. Son Alfa Romeo, Audi, BMW, Chevrolet, Chrysler, Citroën, Dodge, Fiat, Ford, Fonda, Hyundai, Jeep, Kia, Lancia, Lexus, Mazda, Mercedes Benz, Mitsubishi, Nissan, Opel, Peugeot, Porsche, Renault, Seat, Skoda, Volkswagen, Toyota e Volvo.
Antes de iniciar calquera demanda legal convén comprobar si o cártel de coches influíu no momento de adquirir o turismo. Tal e como declaran desde a asociación de Automobilistas Europeos Asociados (AEA),“a duración da conduta infractora de cada fabricante foi diferente, o que levou a que as sancións tamén fosen distintas, en proporción ao tempo da súa participación”.
Como reclamar unha indemnización?
Se como afectados podemos reclamar, é imprescindible ter algunha documentación que xustifique a compra dun coche no período no que o cártel estivo activo. Así, é necesario:
- dispor da factura de adquisición do vehículo ou, se se asinou un contrato de leasing ou renting, de l a póliza subscrita coa entidade financeira.
- achegar a ficha técnica do automóbil e o permiso de circulación.
Despois, hai que interpor unha reclamación de responsabilidades pola vía xudicial ante o xulgado do mercantil. Neste suposto haberá que asumir o pago de procuradores, avogados e peritos, o que supón un desembolso de entre 500 e 1.000 euros. No entanto, desde a AEA lembran que “as accións de reclamación de danos por infracción do Dereito da Competencia que non superen os 2.000 euros non requiren a intervención de avogado nin procurador, podendo o prexudicado demandar directamente en xuízo verbal”.
Dirixirse a un bufete de avogados pode simplificar esta tarefa, do mesmo xeito que presentar a reclamación baixo o paraugas dun grupo de afectados. A Agrupación de Afectados polo Cártel de Coches (AACC) é unha destas asociacións. Reclamar con eles non ten ningún custo, aínda que o afectado debe entregar o 30 % da indemnización recibida si gáñase o caso.
Que importe recíbese?
A Directiva 2014/104/UE establece a presunción de que as infraccións de cárteles causan danos e prexuízos, polo que os afectados están no seu dereito de reclamar “unha indemnización de resarcimiento polo prexuízo que puido haberlles causado o sobrecusto soportado debido á alteración do prezo”, indican na AEA.
Tamén engaden que a principal dificultade está en “probar cal foi o dano concreto causado e a súa cuantificación”, aínda que marcan un referencial establecido entre un 5 % e un 15 % do valor do vehículo. Ademais precisan que “o importe a reclamar non é unha cantidade lineal nin estándar”.
Por pór un exemplo, se o coche custou 15.000 euros, o importe da indemnización oscilaría entre 750 e 2.250 euros. A esta cantidade habería que sumarlle os intereses legais, polo que o importe final podería ascender a un monto entre 1.100 e 3.000 euros.
Tres dúbidas sobre a reclamación
1. Se xa non se ten o coche, é posible solicitar unha indemnización?
Si, sempre que se dispoña da documentación citada. Esta situación aplícase por venda do vehículo, transmisión, falecemento ou liquidación (de empresa).
2. É imprescindible entregar a factura de compra?
Non, pero hai que acreditar a adquisición con calquera outra documentación que xustifique o importe e refira a data . Pode ser un albarán de pedido ou de entrega do vehículo, un xustificante da transferencia de pago, o certificado de inscrición en Tráfico ou declaracións fiscais que poidan reflectir a compra ou o pago dos seus impostos indirectos.
3. Canto pode durar o proceso unha vez interposta a reclamación?
É difícil sabelo, pero os xuristas cren que o prazo para resolver pode ser longo, chegando mesmo aos cinco anos.
