Calquera persoa que vaia someterse a unha intervención cirúrxica ou teña un problema de saúde no que poida necesitar una transfusión de sangue sabe que disporá dela. Iso é posible grazas ás case dous millóns de persoas que en España acoden varias veces ao ano a un centro paira doar a súa. Un día ao ano, o 14 de xuño, recoñécese a súa xenerosidade. Celébrase o Día Mundial do Doante de Sangue, una xornada coa que a Organización Mundial da Saúde (OMS) pretende, ademais, concienciar sobre a importancia de dispor de sangue e produtos sanguíneos seguros. Faustino Valdés, presidente da Federación Española de Doantes de Sangue, reflexiona nesta entrevista sobre a transcendencia sanitaria e a significación persoal que ten regalar un pouco de cada un aos demais.
Por que é importante doar sangue?
Os datos datos falan por si sós: 75 persoas salvan a vida cada día e outras 375 recuperan a saúde en España grazas ás doazóns de sangue. A xenerosidade de centos de miles de persoas é un alicerce fundamental paira a sanidade pública.
En que tipo de enfermidades seguen sendo imprescindibles as transfusións?
Do total de sangue doado, o 24 % emprégase con pacientes oncolóxicos, o 23 % paira atender as necesidades das intervencións cirúrxicas, un 15 % en enfermidades do sangue, o 12 % en transplantes de órganos, un 10 % en obstetricia e ginecología e o resto paira cubrir procesos relacionados con patoloxías crónicas e outros problemas de saúde.
Os avances do medicamento reduciron as necesidades de sangue?
Os adiantos en cirurxía axudaron moito, agora optimízase máis o sangue doado que antes. Nunha operación de cadeira sempre hai dispoñibles dúas bolsas de sangue, pero a maioría das veces nin se usan. Antes, na mesma intervención, necesitábanse catro ou cinco bolsas.
Cal é o perfil do doante?
Un 60 % son homes e un 40 % mulleres. A diferenza pode resultar enganosa e dar a idea de que as mulleres son menos solidarias; nada máis lonxe da realidade. Os embarazos, a lactación e a anemia que en ocasións sofren algunhas mulleres fai que moitas só poidan empezar a doar sangue a partir dos 50 anos, tras a menopausa.
Hai substitución xeracional?
É o maior problema que temos. Fai 15 anos a maioría de doantes tiña entre 30 e 40 anos, e agora o maior número concéntrase na franxa de idade de 46 a 65 anos. Só una minoría, o 25 %, ten entre 18 e 30 anos. Fidelizar aos doantes e garantir a substitución xeracional é fundamental. En España doa ao redor do 4 % da poboación.
É moito ou pouco?
Cóbrense as necesidades, pero a porcentaxe é baixo. Se doase o 6 %, moitas persoas que están a doar tres ou catro veces ao ano poderían facelo só dous. Hai que repartir a carga. Pola súa idade e condicións de saúde, en España están en disposición de doar sangue uns oito millóns e medio de persoas, con todo, fano algo menos de dous millóns.
Hai diferenzas entre comunidades autónomas? A que responden?
A clasificación nos últimos anos encabézaa Estremadura, seguida de Castela e León, Galicia e Asturias. En Estremadura rexístranse 43 doazóns por cada 1.000 habitantes ao ano, mentres que a maior parte das autonomías está por baixo de 38. Hai comunidades que están máis mentalizadas que outras grazas ao labor das irmandades de doantes e tamén da Administración.
A pandemia influíu nos niveis de doazóns?
Non temos aínda os datos pechados, pero o máis lóxico é que baixen. Aínda que durante o confinamento e nos meses máis duros da pandemia cubríronse as necesidades, os quirófanos non funcionaron ao cento por cento. Por outra banda, as irmandades de doantes practicamente non tiveron actividade. En condicións normais eu visito uns 80 colexios ao ano paira dar charlas, pero levo un ano e medio sen acudir a ningún centro.
Que di de alguén o feito de que sexa doante?
Non é un supermán, pero si ten algo especial porque dá o máis importante que ten, o sangue, sen saber a quen vai. É un acto de solidariedade que os doantes vivimos como un imperativo: temos que ser solidarios uns con outros. Seguro que alguén que é capaz dun acto tan altruísta de forma continuada tamén o é noutras moitas cousas.
Os avances da ciencia farán innecesaria no futuro a doazón porque conseguiremos fabricar sangue?
En EE. UU. perseguen ese obxectivo desde hai moitos anos, pero o avance é lento. A ciencia superou moitos retos e é posible que supere leste. O que teño claro é que os países que invisten en investigación gañan o futuro. En Europa a doazón é altruísta. Con todo, noutros lugares págase por facelo.
Cre que este modelo se estenderá?
Non debería ser ese o camiño, sería un paso atrás. España liderou as directrices europeas que prohiben o pago por doar sangue e paréceme o modelo ideal. Cantos máis doantes haxa, mellor. En Latinoamérica págase por unha bolsa 100 e 200 dólares e hai familias enteiras que recorren a esta vía como fonte de ingresos. Con todo, non hai una base de datos desas doazóns e moitas persoas, aburadas pola falta de diñeiro, acoden con moita frecuencia a doar, o que fai que o sangue non sexa útil porque carece dos glóbulos vermellos suficientes.
Hai dous requisitos básicos paira ser doante: a idade e o peso. Pode facelo calquera persoa que teña entre 18 e 65 anos e pese máis de 50 quilos, sempre que goce de boa saúde.
- Nas mulleres non se aconsella doar durante a lactación e polo menos nove meses tras o parto.
- Se una persoa foi vacinada contra a covid-19 e non ten ningunha reacción, pode acudir a un centro de doazón.
- Non deben facelo quen estean arrefriados, teñan dor de garganta, úlceras bucais ou calquera tipo de infección, nin tampouco as persoas que teñan prácticas sexuais de risco no último ano.
- Tras procedementos odontológicos menores, hai que esperar 24 horas paira doar; e si son maiores, un mes. O período alárgase despois de haberse feito un pirsin ou unha tatuaxe; nestes casos, deben transcorrer seis meses.
