Programas de readaptación profesional

Caídas en altura, atropelos de maquinaria, erros na cadea de produción e fallos das medidas de seguridade son algunhas das causas de accidentes máis comúns no mundo laboral. No último período 2006-2007, producíronse máis de 8.800 accidentes graves, cos sectores da construción e a industria á cabeza das estatísticas do Ministerio de Traballo e Asuntos Sociais. Fronte a estas continxencias, ademais da atención médica, a rehabilitación e as pensións por incapacidade total ou parcial a que teñen dereito os traballadores e que sufraga a Seguridade Social, as mutuas ofrecen entre os seus servizos os denominados Programas de Readaptación e Inserción, que buscan dotar aos afectados de novas aptitudes produtivas.

Grazas a esta política, cando se produzan accidentes de traballo que teñan como consecuencia a incapacidade total ou parcial, os traballadores poderán acceder a programas especiais de readaptación e de reinserción laboral. Aínda que a oferta, polo momento, acoútase/acóutase só a algunhas mutuas, estas contan cun amplo abanico de posibilidades no ensino de oficios que se adaptan ás novas circunstancias físicas e psíquicas dos accidentados. Os plans educativos inclúen apoio paira a reinserción no mercado de traballo, asesoramento paira novos emprendedores, e mesmo axudas económicas paira a adquisición de maquinaria e instalacións paira proxectos independentes.

Trátase de políticas especiais que levan a cabo as mutuas, non sufragadas por fondos públicos -como o resto dos seus servizos-, e que se subvencionan co 10% dos excedentes anuais da súa actividade, administrados pola Comisión de Prestacións Especiais de cada entidade. Actualmente, das preto de 20 mutuas que operan no territorio español, son tres as que contan con este tipo de programas formativos a disposición dos seus afiliados, como parte do proceso global de rehabilitación física tras o accidente.

O principal obxectivo destes programas é dotar de novas ferramentas paira reemprender a súa actividade produtiva á traballador vítima dun accidente e incapacitado total ou parcialmente paira desempeñar o seu posto laboral. Así mesmo, perseguen favorecer o retorno ao contexto social coa maior calidade de vida posible.

A mutua pioneira en prestacións de carácter formativo profesional é FREMAP, cuxo “Programa de Integración Laboral de Persoas con Discapacidade” remóntase ao ano 1972, e ofrece nas súas instalacións de Majadahonda, en Madrid, aulas e talleres de formación en diversas disciplinas. Trátase de cursos intensivos de máis de 600 horas totais de carga horaria distribuídos en catro meses e oito horas por xornada. As áreas de coñecemento comprenden a Informática (Autocad 2007, Autoedición, Informática Administrativa), Calidade Industrial, Atención Telefónica, Contabilidade, ou oficios clásicos como Electricidade, Xardinaría, Restauración de mobles e Zapatería. Ademais dos 14 cursos e as 35 especialidades de devandito programa, pódese optar por realizar só a especialización en función do interese e necesidade de cada alumno, segundo explica José Antonio Zarzuela, director da área de Readaptación do FREMAP.

O acceso a este tipo de programas dáse no marco da rehabilitación. Normalmente son o médico rehabilitador, o fisoterapeuta ou o servizo de enfermaría quen informan ao paciente do inicio de programas. Os trámites de solicitude e o acceso á formación son sinxelos, segundo aclara Zarzuela, quen subliña a importancia de que a aprendizaxe se dea no ámbito hospitalario, moitas veces de forma paralela á rehabilitación física.

O principal requisito paira ser admitido é ser socio da mutua e presentar o certificado de invalidez, que debe tramitarse na Seguridade Social rexional. Nalgúns casos imponse, ademais, un límite de idade, como ocorre coa mutua ASEPEYO, que admite no seu programa a alumnos de até 50 anos, “paira destinar da maneira máis produtiva os recursos”, xa que, como aseguran desde devandita sociedade, superada esa idade e nunha situación de discapacidade, o máis corrente é que o traballador pense no retiro.

Fraternidad MUPRESPA, pola súa banda, ofrece soporte paira a readaptación en forma de prestacións económicas. A Comisión de Prestacións Especiais desta entidade outorga axudas económicas paira cursos ou outras accións encamiñadas á readaptación profesional e, á súa vez, xestiona a utilización dos servizos de distintos centros específicos pertencentes tanto ás administracións públicas como a institucións privadas, entre os que se atopan o Centro de Recuperación de Minusválidos Físicos, Fundación ONCE, Asociación ALPE, etc.

Tras finalizar o proceso de formación, as mutuas axudan tamén no proceso de acceso ao novo mercado de traballo. Hai que ter en conta que estas entidades non son una empresa de traballo, aínda que acompañan aos traballadores no proceso de procura laboral e, ademais, incentivan e informan as empresas asociadas no cumprimento da LISMI (Lei de Integración Social de Minusválidos). Así, ASEPEYO acaba de incluír entre os seus servizos o programa “Integra”, xa en funcionamento desde hai catro anos paira os seus propios empregados.

En concreto, “Integra” busca crear una ferramenta de apoio paira as empresas que non só contribúa ao mero cumprimento da normativa, senón que incentive a “asunción voluntaria” dun comportamento socialmente responsable. Desde esta entidade, que ofrece formación en ao redor de 12 áreas, aseguran que o seu traballo cos empleadores asociados ofrece amplas posibilidades de reinserción. De feito, a propia mutua busca captar aos traballadores que se forman nos seus cursos.

Algo semellante sucede con FREMAP, cuxo director da área de Readaptación asegura que o índice de traballadores que se reincorpora ao mercado tras o proceso de readaptación é do 77%, segundo as cifras que se desprenden da súa actividade. Esta mutua conta cunha bolsa de traballo propia, conectada co Instituto Nacional de Emprego (INEM) rexional, e a bolsa da ONCE, a través da súa fundación FUNDOSA, entre outras institucións.

Nalgúns casos, os programas dedican parte dos seus recursos aos alumnos recentemente saídos dos centros que desexen emprender un proxecto autónomo de traballo na súa nova situación. Así, FREMAP, a través do “Fondo de prestacións especiais”, financia proxectos de autoemprego paira os alumnos que deseñen un proxecto viable de posta en marcha dunha empresa. Estas axudas destínanse á compra de maquinaria, e concédense cunha parte a fondo perdido e o resto a devolución sen interese. Desta maneira, até a data, abríronse talleres de reparación de calzado, de carpintaría de aluminio, de reparación de televisión e vídeo, de ebanistería… ou empresas de deseño e maquetación.

Tamén hai mutuas que contan cun plus engadido, un fondo de prestacións especiais paira axudar aos accidentados economicamente a cubrir as necesidades extraordinarias que se orixinan como consecuencia da súa nova situación. Estes conceptos poden incluír desde o pago de determinados préstamos e o colexio dos nenos até as reformas de adaptación de cuartos de baño ou do vehículo, entre outras prestacións.