Un equipo da Universidade Politécnica de Valencia está a aplicar principios de enxeñaría xenética paira obter ferramentas de detección de praguicidas en vexetais. Até agora xa obtiveron vinte anticorpos paira identificar una vintena dos praguicidas máis comercializados, así como a técnica paira a súa produción. Rapidez, eficacia e menor custo son as vantaxes da nova tecnoloxía fronte ao método de detección convencional.
Até agora, o uso de anticorpos xa se investigou e aplicado en sectores como a biomedicina ou o medio ambiente, explica Juan José Manclús, investigador do Grupo de Inmunología de Universidade Politécnica de Valencia (UPV). «O innovador do noso traballo é a aplicación, por primeira vez, de anticorpos á detección de praguicidas e o desenvolvemento dunha técnica nova paira obter de forma máis fácil e económica os anticorpos».
Investigadores da UPV desenvolven kits económicos e sinxelos paira a detección de praguicidas en froitas e vexetais frescos destinados a agricultores, empresas agroalimentarias ou industria química.
Juan José Manclús, investigador do programa Ramón e Cajal, lidera este proxecto no que participaron, ademais, científicos do Laboratorio Agroalimentario da Generalitat Valenciana. O proxecto ten como último obxectivo a obtención de ferramentas sinxelas e de baixo custo paira a detección de praguicidas en vexetais e froitas, e «evitar así o uso de animais paira obter os anticorpos». A cambio, os investigadores propoñen obtelos in vitro, con bacterias, grazas a técnicas de ADN recombinante.
Kits de detección máis baratos e eficaces
«O método tradicional de detección de praguicidas, pesticidas e fungicidas nos vexetais son as técnicas de cromatografía», detalla Manclús. Pero esta técnica ten «algunhas limitacións». «Hai praguicidas difíciles de detectar con ela e ás veces necesítase analizar un gran número de mostras». A todo iso debe engadirse a necesidade de que a análise se realice en laboratorios que dispoñan do instrumental necesario -o que supón tempo e custo de traslado- e que as mostras deben analizarse una a unha.
A biotecnoloxía ten nos anticorpos -moléculas producidas polo sistema inmunitario paira encaixar perfectamente cun antígeno, sexa este cal sexa- una das principais bazas á hora de desenvolver sistemas de detección máis baratos e eficaces.
O sistema inmunitario pode producir literalmente millóns de distintos anticorpos, cada un especifico paira recoñecer única e exclusivamente un determinado antígeno. Isto permitiría obter, no caso dos praguicidas, un anticorpo específico paira cada un deles, capaz de recoñecer a sustancia ao entrar en contacto con ela. É un método de detección eficaz e específico.
O problema é que a obtención de anticorpos baséase normalmente no uso de animais -que producen o anticorpo tras habérselles inxectado a sustancia de interese- e co cultivo de células produtoras de anticorpos, un proceso lento e cun alto custo, moito máis que o que propón o equipo de Manclús, clonar os anticorpos una vez identificados e illados con bacterias. Desta forma, espérase poder dispor de kits de detección baseados en anticorpos de forma rápida, sinxela e económica. Estes kits, ademais, poderían ser utilizados en calquera lugar por agricultores, cooperativistas, empresas agroalimentarias, expendedores de pesticidas, laboratorios ou calquera axente interesado en controlar a presenza de pesticidas nos vexetais e froitas frescos.
Xaque ás pesticidas
A dispoñibilidade de instrumentos de detección de praguicidas sinxelos e de baixo custo permitirá mellorar o control sanitario dos alimentos que chegan ao mercado, que neste momento leva a cabo con controis rutineiros realizados ao azar. “Doutra forma seria imposible”, asegura Manclús.
Desde 1996 a Unión Europea realiza cada ano un amplo estudo de monitorización e control en todos e cada un dos Estados membro, co obxectivo de comprobar que se respecta as normativas existentes e non chegan aos consumidor produtos frescos con residuos de pesticidas. Resultados? Segundo o estudo de 2000, dado a coñecer en 2002, no 60-61% dos produtos non se acharon residuos de pesticidas e no 35% acháronse cantidades inferiores aos niveis máximos permitidos. Nunha media do 4,5% (un 4,3% o ano anterior) das mostras acháronse niveis superiores aos permitidos, aínda que, indicaban, non supuñan un risco paira a saúde se eran inxeridos. No 15% das mostras que presentaban residuos, tratábase de máis dun pesticida, e nun 3% das mostras achábanse residuos de catro ou máis produtos, os máis comúns fungicidas e insecticidas.
As mostras recollidas paira o programa do control (unhas 45.000) proviñan de detallistas, mercados, industrias agroalimentarias e un longo etcétera de fontes de elaboración ou distribución. En definitiva, todos os puntos da cadea de produción por onde poden pasar vexetais, cereais e froitas antes de chegar ao consumidor. A localización e rastrexo dun produto con residuos permite así chegar até o infractor.
Á vista do incremento de infraccións detectadas, a Comisión Europea recoñecía neses resultados que o control de residuos de praguicidas e pesticidas en alimentos debe ser mellorado. Razóns non faltan. A prudencia fronte a posibles efectos negativos sobre a saúde humana destes produtos químicos e a posibilidade de que se acumulen no organismo, pero tamén os efectos paira o medio ambiente derivados do seu abuso ou a súa entrada na cadea alimentaria a través doutras vías como o gando, por exemplo, ou a auga. Neste sentido, as ferramentas derivadas deste proxecto da UPV poden axudar a implementar controis máis exhaustivos a un menor custo, e maior seguridade paira o consumidor.
PREVENCIÓN EN CASAOs residuos de pesticidas nos alimentos atópanse normalmente a niveis moi baixos como paira supor un problema sanitario. Con todo, paira evitar maiores riscos, os expertos recomendan sempre practicar una serie de normas. A principal, lavar sempre as froitas e vexetais con auga corrente (é máis eficaz a auga corrente que deixar os vexetais mergullados por un período de tempo). Tamén, refugar as primeiras follas que envolven vexetais como a col ou a leituga, xa que poden absorber máis pesticidas, e pelar as froitas ou vexetais (aínda que debe terse en conta que se perden os nutrientes que están na pel).
Outra das recomendacións é alimentarse cunha boa variedade de vexetais e froitas, xa que reduce a posibilidade de exporse a unha só pesticida e, de calquera forma, indican, é maior o risco que implica paira a saúde o non ter una alimentación equilibrada.
