A Axencia Española de Seguridade Alimentaria e Nutrición (AESAN) presentou os resultados da primeira enquisa nacional de inxesta dietética española. Aínda que pode resultar sorprendente, esta é a primeira enquisa que recolle datos de consumo individual, realizada en España e representativa de toda a poboación do país. Ata agora, a información dispoñible proviña de modelos baseados na avaliación da cesta da compra e a comercialización de alimentos, de maneira que os datos dispoñibles non eran moi precisos. Cales son os hábitos alimentarios da poboación española, que alimentos inxere e cales son os máis consumidos son cuestións que atoparon resposta ao analizar os resultados deste estudo.
Os hábitos da poboación española
A enquisa, realizada a 3.000 persoas de 18 a 64 anos, expúxose co obxectivo de determinar cales son os patróns de inxesta dietética na poboación española, segundo distintos grupos de idade e xénero. A partir destes datos, pódese obter información tan interesante como a relativa á inxesta de enerxía (calorías), macronutrientes (hidratos de carbono, proteínas e graxas) e micronutrientes (vitaminas e minerais), o cal contribuirá á avaliación do estado nutricional dos cidadáns. Ademais, as respostas derivadas da enquisa tamén poden utilizarse para estudar outros moitos factores, como a inxesta de contaminantes e aditivos ou o grao de adherencia da poboación española á dieta mediterránea.
Entre os aspectos que analiza a enquisa valóranse os hábitos de vida, onde se engloban varias cuestións referentes a hábitos alimentarios e de práctica de actividade física. Unha das constatacións derivadas do estudo fai referencia á vertente social e gastronómica das comidas. Aos cidadáns gústalles saír a comer fóra de casa. A metade dos enquisados come en establecementos de restauración de 2 a 8 veces ao mes e só o 6,5% dos consultados manifestaron non realizar ningunha comida fose do fogar no último ano.
A mala noticia é que practicar actividade física non apetece tanto como saír a comer. Este é, sen dúbida, un dato preocupante: o 46% dos enquisados afirma non realizar ningún tipo de actividade deportiva e camiña menos de 30 minutos ao día. Unha cifra bastante superior reflicte o número de persoas que din realizar algún tipo de dieta en datas recentes: o 22,2% das mulleres e o 17,5% dos homes. Unha porcentaxe parecida consome ou consumiu complementos nutricionais (17,6%).
Que alimentos come a poboación española?
A enquisa evidenciou un dato que se intuía e que non por iso deixa de ser relevante: non predomina a dieta mediterránea, recoñecida como Patrimonio Cultural Inmaterial da Humanidade, a pesar dos esforzos que se fan para potenciala. En atención a esta deficiencia, o dato máis destacado en relación á inxesta de alimentos é o referente ao consumo de hortalizas e froitas: menos da metade da poboación enquisada consome este grupo de alimentos a diario, e a cantidade media de froita que se inxere é de 200 g ao día, unha cifra considerablemente inferior ao tres racións diarias recomendadas. Segundo a Asociación “5 ao”día , unha ración de froitas equivale a 140-150 g en cru e limpo, polo que a cantidade diaria que se debe consumir sería de 420-450 gramos. Tamén se constata un consumo insuficiente doutro dos grupos de alimentos de orixe vexetal considerados básico dentro do patrón dunha dieta equilibrada, o dos denominados farináceos. Pan, patacas, pasta, arroz e outros cereais consómense por baixo das 4-6 racións recomendadas. Os enquisados reflicten unha inxesta de 3,3 racións/día.
Consómense 164 g diarios de produtos cárnicos, fronte aos 40-70 gramos/día recomendados
Pola contra, detéctase un exceso na inxesta de produtos cárnicos, que ascende a 164 g diarios. Cabe lembrar que a recomendación de consumo da Sociedade Española de Nutrición Comunitaria sitúase ao redor de 40-70 gramos/día (3-4 racións á semana, se se considera que unha ración equivale a 100-125 gramos).
Pero non todo son malas noticias. A enquisa reflicte o consumo adecuado dalgúns grupos de alimentos. É o caso do peixe, con 3,8 racións/semana (as indicacións de consumo sitúanse entre 3 e 4) e dos legumes, que se inxeren de media case 2 veces por semana. Este perfil de consumo de alimentos ten unha tradución nutricional: a inxesta dunhas 2.482 Kcal por persoa e día, que proveñen dun consumo excesivo de proteínas e graxas e deficitario en hidratos de carbono.
Que facer para comer mellor
O traballo puxo de manifesto datos relativos ao consumo de alimentos e de nutrientes que reflicten como os españois se afastan das recomendacións dos expertos. Tras a análise dos resultados derivados do estudo, os autores citan unha serie de recomendacións dirixidas a mellorar a inxesta alimentaria da poboación. Para facer da dieta unha ferramenta de promoción da saúde e prevención de enfermidades necesítanse poucos cambios, pero moi necesarios.
Que facer para comer mellor?
- Aumentar o consumo de cereais, con preferencia polos integrais.
- Máis froitas, hortalizas, legumes, froitos secos e aceite de oliva.
- Moderar o consumo de carnes graxas e de embutidos.
- Moderar o consumo de azucres e de pastelería.
- Manter unha adecuada hidratación, sobre todo, a partir de auga.
- Practicar a diario exercicio físico moderado.
Todo isto tradúcese nun achegamento cara ao modelo alimentario da dieta mediterránea.
Pódense utilizar follas de balance alimentario, enquisas de orzamentos familiares e enquisas individuaisHai diferentes métodos para a avaliación da inxesta alimentaria dunha poboación. Co fin de estimar o consumo de alimentos, pódense utilizar: follas de balance alimentario (avalían a cantidade de alimentos dispoñibles para o consumo interno dun país), enquisas de orzamentos familiares (obteñen datos do consumo familiar e individual) e enquisas individuais (recollen datos a partir de enquisas realizadas aos individuos).
As follas de balance de alimentos recollen a produción nacional, as exportacións e importacións, o almacenamento de alimentos e a utilización agrícola e industrial. Por iso, os datos que se extraen desas enquisas reflicten só cal é a dispoñibilidade nacional de alimentos. A partir do número de habitantes do país, pódese estimar cal é a dispoñibilidade per cápita, aínda que estes datos sobrestiman o consumo real da poboación. A súa utilidade céntrase na avaliación das tendencias que seguen o consumo de determinados grupos de alimentos.
Para a elaboración das follas de balances, desde 1949 a Organización de Nacións Unidas para a Agricultura e a Alimentación (FAO) recolle información de 210 países e territorios, 300 materias primas agrícolas, gandeiras e de pesca e 380 produtos procesados.
As enquisas de orzamentos familiares recollen información sobre o gasto en alimentación das familias, o que permite obter datos máis detallados sobre os patróns de consumo de alimentos (e nutrientes), así como seleccionalos segundo nivel socioeconómico, lugar de residencia, tamaño familiar, etc. No entanto, a maioría deste tipo de enquisas só contabilizan os gastos en comidas realizadas no fogar e non o que realmente se consome nel ou o gastado en restaurantes, polo que tampouco reflicte con exactitude a inxesta real.
Por último, as enquisas individuais facilitan información relativa ao consumo medio de alimentos e nutrientes e a súa distribución en grupos de individuos ben definidos. Estes datos reflicten de forma máis fiel e precisa o consumo real. Para recoller datos individuais de inxesta de alimentos pódense utilizar os métodos de rexistro (recollen información relativa ao consumo actual de alimentos durante un ou máis días) ou os de recordatorio (reflicten o consumo pasado e poden variar desde o consumo durante o día anterior á inxesta habitual de alimentos).
